راهنمای محلی خوزستان

محله شوشتری‌هارامهرمز

محله‌ی شوشتری‌ها یکی از محله‌های قدیمی رامهرمز است. در دوره قاجار، با رونق گرفتن شهر، افراد زیادی از مناطق اطراف به رامهرمز مهاجرت کردند؛ از جمله از شوشتر. این مهاجرت‌ها به روابط دیرینه‌ی دو شهر برمی‌گردد. جاده‌ای در رامهرمز وجود دارد که از گذشته به نام شوشتری رو شناخته می‌شد. به گفته‌ی آقای مهندس چهارمحالی، ساکن شوشتر، در شوشتر نیز جاده‌ای به نام رومز رو وجود دارد.

محله‌ی شوشتری‌ها محل سکونت خانواده‌های متعددی بود که اغلب به مشاغل بازاری اشتغال داشتند. با آقای مسعود خجسته، فرهنگی محترم رامهرمز و از اهالی این محله، گفت‌وگویی انجام دادم که در ادامه می‌خوانید:

از چه زمانی شما به رامهرمز آمدید؟
پدربزرگ من در دوره قاجار به رامهرمز آمد. اما من و مرحوم پدرم در همین شهر متولد شدیم. پدربزرگم بازاری بود و مغازه‌ی پارچه‌فروشی داشت.

در محله‌ی شوشتری‌ها چه خانواده‌هایی ساکن بودند؟
خانواده‌های قدکساز، مشکلی، سقازاده، حریفی، خجسته (ماهی‌زاده)، عطار شوشتری، قدکپور، کوزه‌ساز، خدارحمی، طبیب، سفید، نیکزاد، مرواریدی، بینا، فرزین، سمندی، ساقی، نداف و بسیاری دیگر. بیشتر این خانواده‌ها به مشاغلی مثل آهنگری، پارچه‌فروشی، لحاف‌دوزی، حلوافروشی، رنگرزی و... مشغول بودند. مثلاً خانواده‌ی قدکساز کارگاه رنگرزی داشتند و مردم از نقاط مختلف شهر برای رنگ‌کردن پشم قالی و گلیم به آن‌ها مراجعه می‌کردند.

در محله‌ی شوشتری‌ها چه مراسم‌هایی برگزار می‌شد؟
مراسم‌های مختلفی برگزار می‌شد. به یاد دارم شب نیمه شعبان، کودکان به در خانه‌ها می‌رفتند و شعری به زبان شوشتری می‌خواندند؛ صاحب‌خانه نیز گندم برشته، باقلا، شکلات یا شیرینی به آن‌ها می‌داد.
در نوروز و چهارشنبه‌سوری هم مانند سایر نقاط آتش روشن می‌کردیم و دید و بازدید انجام می‌شد. مراسم بردن جهاز هم از دیگر مراسم‌های رایج بود؛ وسایل جهیزیه را در سینی‌های بزرگ می‌چیدند و به خانه عروس می‌بردند.
در سفره‌ی عقد نیز هل و قند کوبیده‌شده می‌گذاشتند که عروس و داماد به عنوان شیرینی عقد در دهان یکدیگر می‌گذاشتند. به این شیرینی هیله قند می‌گفتند (هیله به زبان شوشتری به معنای هل است). مراسم سفره شاه‌پریون هم در ماه رجب برگزار می‌شد و روی آن سفره، قند و کنجد کوبیده‌شده قرار می‌دادند.

آیا حسینیه‌ی شوشتری‌ها متعلق به خانواده‌ی شماست؟ در این حسینیه چه مراسم‌هایی برگزار می‌شد؟
بله، این حسینیه متعلق به پدربزرگم بود. مراسم عاشورا به‌صورت مفصل در این حسینیه برگزار می‌شد و دسته‌های عزاداری به خیابان می‌رفتند. پس از دهه‌ی محرم نیز مراسم روضه‌خوانی برای خانم‌ها و آقایان تا ماه صفر ادامه داشت. در ماه رمضان نیز شب‌های احیا در این حسینیه برگزار می‌شد. مادربزرگم با اینکه سواد نداشت، قرآن‌خوانی می‌کرد و جلسات قرآن‌خوانی برای خانم‌ها ترتیب می‌داد.

درباره‌ی معماری خانه‌های این محله چه می‌توانید بگویید؟
خانه‌ها از گچ و سنگ ساخته شده بودند. حسینیه‌ی شوشتری‌ها هم همین‌طور بود؛ البته بعدها نمای آن با آجر پوشیده شد. خانه‌ها حیاط‌های بزرگی داشتند و درِ ورودی دو سکوی سنگی به نام خواجه‌نشین داشت که محل گپ‌وگفت مردم بود. معماری خانه‌ها طاقی‌شکل بود؛ بعد از درِ ورودی، راهرویی قرار داشت که به حیاط و فضای اصلی خانه می‌رسید. اکثر خانه‌ها اندرونی و بیرونی داشتند.

خانه‌های محله‌ی شوشتری‌ها چه ویژگی خاصی داشتند؟
بسیاری از خانه‌های این محله و محله‌ی دزفولی‌ها شوادون داشتند؛ زیرزمین‌هایی با عمق ۶ تا ۸ متر که در تابستان بسیار خنک بودند. مردم حتی گوشت را در شوادون آویزان می‌کردند تا خراب نشود.

آیا در محله مکانی برای تجمع مردم وجود داشت؟
خیر، بیشتر دورهمی‌ها در خانه‌ها انجام می‌شد، چون خانه‌ها فضای بسیار بزرگی داشتند و برخی نیز حوض آب و باغچه داشتند.

این محله همچنان یادآور روزگار قدیم و پیوندهای عمیق مردم دو شهر است.

نویسنده:سارا حسینی

"شیر سنگی" یا "برد شیر" نماد ایل بختیاری در استان خوزستان

"شیر سنگی" یا "برد شیر" نماد ایل بختیاری در استان خوزستان است که از قدیم‌الایام برای سنگ قبرهای متوفیان خود به کار می‌بردند. شیر سنگی، تندیس‌هایی از جنس سنگ‌ هستند که در گذشته توسط سنگ‌ تراش‌ها به شکل شیر تراشیده می‌شدند و به نشانه شجاعت، دلاوری و ویژگی‌هایی چون هنرمندی در شکار و تیراندازی در جنگ و مهارت در سوارکاری، بر آرامگاه بزرگان قوم خود قرار می‌دادند.

عکس:امین نظری/ایسنا

m.i.s از کجا آمد؟

يادداشتي در مورد نامگذاري مسجد سليمان

علامت اختصاري MIS نشانه مشهوري است كه براي ناميدن شهر مسجد سليمان ـ قديمي‎ترين اقليم نفتي ايران- مورد استفاده قرار مي گرفته و تا به امروز هم كما بيش استفاده مي شود.

در نخستين سال هاي كشف نفت، نام مسجدسليمان، در مكاتبات و نامه ‎نگاري‎ هاي اداري، به صورت مخفف و به اين شكل استفاده مي‎شد. كما اينكه در مكاتبات شركت نفت، حتي واژ‎گاني كوتاه‎تر از اين هم معمولاً مخفف‎سازي مي‎شد كه از جمله آنها مي‎توان به عبارت استفاده از حروف اختصاري AZ براي ناميدن شهر اهواز اشاره كرد.
اما عبارت Masjed Suliman چگونه بهMIS تبديل شده و حرف I در بين دو حرف M (حرف اول مسجد) و S (حرف اول سليمان) به چه منظور به كار رفته است؟
واقعيت اين است كه حرف I در اينجا نقش آوانگاري و حرف وصل كننده را دارد. به عبارتي متصل كننده دو بخش اسم مسجدسليمان است و نه چيز ديگر.

اگر چه شباهت اين عبارت با حروف اختصاري عبارت ديگري به نام "سيستم اطلاعات مديريت"(Management Information System) اين شبهه را به وجود آورده بود كه منظور از عبارت اختصاري MIS، اشاره به اين اصطلاح مديريتي بوده است. در واقع از آنجا كه فعاليت هاي صنعت نفت در آن سال ها در مسجد سليمان متمركز بود، براي ناميدن آن از اين عبارت تخصصي و كاربردي در علم مديريت استفاده شد. حال آن كه چنين تصوري صحيح نيست.

اين تصور تا بدانجا پيش رفت كه در برخي كتاب هاي منتشر شده در مورد نفت و مسجدسليمان نيز بازتاب يافت و پر واضح است كه اين اشتباه، صرفا از تشابه اين دو ناشي شده و در صورت تحقيق بيشتر، قابل پيشگيري بود !
جهت مستند بودن و ارائه مدرك براي عدم هم معنا بودن دو واژه MIS به معناي سيستم اطلاعات مديريت و ديگري مخفف نام مسجدسليمان، به سه سند معتبر و دقيق زير اشاره مي شود :
سند اول: پلاك نصب شده بر شير دهانه چاه F7 كه مدت ها در محل ورودي ساختمان مركزي شركت نفت انگليس (بريتانيك‎ هاوس) در لندن به نمايش عموم گذاشته شده و تصوير آن در صفحه 93 كتاب "رئيس نفت" تأليف علي يعقوبي‎نژاد به چاپ رسيده است. با دقت در اين پلاك در سطح اول آن مشاهده مي‎كنيم كه نام Masjad – I – Sulaiman حك شده است.
به عبارتي اين سند تاييد مي كند كه حرف I حرف اتصال بين دو واژه «مسجد» و «سليمان» است و مخفف‎سازيMIS نيز از اين عبارت گرفته شده است.
سند دوم: نقشه مربوط به خاورميانه در سال 1901 ميلادي است كه در كتاب تاريخ جهاني نفت (جلد اول) نوشته دانيل يرگين ترجمه غلامحسين صالح‎يار (صفحه 267) چاپ گرديده است. در اين نقشه كه به زبان انگليسي نشانه‎گذاري شده است نيز مشاهده مي‎كنيم كه مسجدسليمان با عنوان Masjad – I – Sulaiman قيد گرديده و در اين سند از واژه سيستم اطلاعات مديريت و مشابه آن خبري نيست.
سند سوم: سند سوم قابل ارائه، برگه ‎هاي حقوقي مربوط به ژوئن 1950 ميلادي است كه شركت نفت ايران و انگليس براي كاركنان صادر مي‎نموده و نمونه مذكور را در كتاب "مسجدسليمان نيم قرن چپاول" (صفحه 214) مي‎توانيم ببينيم. در بالاي اين برگ حقوقي نيز عنوان Masjad – I – Sulaiman ذكر گرديده و مشخص مي‎نمايد كه كاربرد حرف I چه بوده است.
البته ذكر اين نكته بي مناسبت نيست كه استعمال حرف I در بين اسامي دو بخشي مختص نام مسجدسليمان نبوده و حتي در جاهاي ديگر نيز به كار رفته است. كما اينكه در همان نقشه پيش گفته از كتاب تاريخ جهاني نفت نيز مي‎بينيم كه واژه «ميدان نفتون» به شكل Maidan – I – Nafton آمده است.
با استناد به اين اسناد و مدارك مطمئناً جاي شك و شبهه‎ اي در خصوص معناي واژه‎ مورد بحث باقي نمي‎ماند كه MIS مخفف نام مسجدسليمان است و هر كاربرد ديگري براي آن در خصوص مسجدسليمان نمي‎تواند صحيح باشد.

منابع

علي يعقوبي نژاد، رئيس نفت/ انتشارات يادواره كتاب/ صفحه ۹۳
دانيل يرگين: تاريخ جهاني نفت/جلد يك /ترجمه غلامحسين صالحيار/ انتشارات اطلاعات/ صفحه ۲۶۷
فرشيد خداداديان/ مسجد سليمان، نيم قرن چپاول/ انتشارات آرويج/ ص ۲۱۴

بازار قدیمی دزفول

بازار «کهنه» دزفول یا بازار «قدیم» در مرکز این شهر و در کنار محله قلعه قرار دارد. در این بازار چهار راسته موازی که هر یک از آنها شامل یک صنف خاصی است در حال فعالیت هستند. این صنوف شامل: بزازان، آهنگران، خرده فروشان و بازار خراطان است. این بازار که از دیدنی‌ترین بازارهای خوزستان است، به شکل میدانی بزرگ در مرکز شهر و در مجاورت محله قلعه قرار دارد و از راسته‌ها و دالان‌های متعددی تشکیل شده است که هر کدام به بخشی از مناطق اطراف راه می‌یابند. نقشه این مرکز تجاری باستانی به گونه‌ای طراحی شده ‌است که اهالی مناطق اطراف می‌توانند با پای پیاده از کوچه‌های مجاور وارد آن شوند

بازار در مرتفع‌ترین شیب شهر بنا شده‌است و امتداد گذرهای محلات به بازار ختم می‌شود. مراکز محلات و گذرهای اصلی بازار شهر بر اساس توپوگرافی زمین شکل گرفته‌اند و حرکت پیاده از طریق گذرها همگی به بازار ختم می‌شود.

نکته جالب توجه بازار کهنه دزفول، زنده نگه داشتن صنایع دستی و قدیمی است و با قدم زدن در راهروهای پیچ در پیچ آن می‌توانید بازار آهنگران، بزازان، خرده فروشان و خراطان را تماشا کنید.

بازار کهنه از جاذبه‌های دزفول، در گذشته مهم‌ترین مرکز خدماتی دزفول بوده است و همه معاملات در آن انجام می‌گرفته‌ است.

این بازار که از دیدنی‌ترین بازارهای خوزستان است، به شکل میدانی بزرگ در مرکز شهر و در مجاورت محله قلعه قرار دارد و از راسته‌ها و دالان‌های متعددی تشکیل شده است که هر کدام به بخشی از مناطق اطراف راه می‌یابند.

. انواع صنایع دستی از قبیل خراطی (شامل ساخت شمعدانی و قلیان و…) کپو و کرتله بافی، گلیم بافی، سجاده بافی، ورشو سازی، طلاسازی و نمدمالی در بازار قدیم دزفول دیده می‌شود.

در کارگاه‌های ورشوسازی بازار کهنه دزفول ابزار چای‌خوری و سینی و آتشدان ساخته می‌شود. نمدمالی، خراطی، کپوبافی و گیوه‌دوزی نیز از دیگر سازه‌های این شهر به شمار می‌آیند.

یکی دیگر از سازه‌های دستی این شهر کارهای دستی بر روی فلزها می‌باشد که از آن میان می‌توان ورشوسازی، قلم‌زنی روی زر و سیم و زرگری را نام برد.

بازار قدیم در مرکز شهر دزفول قرار دارد و در حال حاضر نیز به عنوان یکی از مراکز اصلی تجارت شهر فعال است. وجود شغل‌ها و راسته‌های قدیمی با شکل خاص معماری مغازه‌ها و فروش برخی صنایع دستی معروف دزفول در این بازار موجب استقبال ویژه گردشگران شده است.

عکس : میلاد حمادی

25 به مناسبت اردبهشت روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی،روز پاسداشت زبان پارسی

روایت پل شادروان شوشتر در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی

پل شادروان ،شوشتر زمانی یکی از بناهای مشهور ایران بود ولی امروزه بخشی از آن باقی مانده است. پیشینه ساخت پل بند شادروان مربوط به دوره شاپور ساسانی است و بر اساس شواهد و مدارکی در زمان شاپور ساسانی پی ریزی و ساخته شده است. پل بند شادروان در ۳۰۰ متری جنوب بند میزان ـ در شمال غربی شوشتر ـ بر روی شاخه اصلی رود کارون (شطیط) ساخته شده است و در حال حاضر بقایای آن در کنار پل آزادگان به چشم می‌خورد.

پل بند شادروان که بنا برگفته ها، یکی از قدیمی ترین پل جهان محسوب می شود؛دارای ۴۴ دهانه بزرگ و ۴۳ دهانه کوچک است.در حال حاضر ۹ دهانه در سمت شمال و ۲۸ دهانه در ضلع جنوبی پل باقی مانده است.طول پل که حدوداً ۵۰۰ متر است،چیزی بیشتر از عرض رودخانه است. در ساختمان این بند دو قوس محدب رو به جریان آب و به سمت شرق و یک قوس مقعر رو به جهت جریان آب قرار دارد.هر چند این قوسها معلول بستر طبیعی رودخانه هستند ولی می توان آنرا در شمار بندهای قوسی بشمار آورد. در کنار پل بند شادروان آسیاب هایی قرار داشته که توسط انرژی آب چرخهای این آسیابها به حرکت در می آمده است و در انتهای ضلع شرقی پل-بند در جایی که پل-بند در شهر وارد می شد،یک سر در عظیم آجری قرار داشته که در هنگام گذشت از پل-بند افراد از زیر این سردر عظیم عبور می کرده اند.

مصالح بکار رفته در ساختمان این پل بند از سنگ لاشه و ملات ساروج بهمراه خاکستر است. عرض پی های پل ۷ متر و عرض دهانه های آبرو آن ۸ متر و ارتفاع از تاج تا کف پل ۱۰ متر است. در ساختمان این پل-بند از سنگهای تراشیده شده که بوسیله بست های فلزی به هم مرتبط شده اند استفاده شده و ۳ سال ساختن شادروان طول کشیده است. برای ساختن پل بند شادروان مسیر رودخانه را توسط سنگهای تراش و منظم فرش کرده و بوسیله بست های فلزی به هم محکم کرده اند. شادروان به معنی فرش و بساط گرانمایه و منقش می باشد. و چون از بند میزان تا شادروان کف رودخانه را توسط سنگ های تراش منظم فرش کرده اند به شادروان معروف می باشد. یکی از دلایل ساخت این پل بند عظیم بخاطر بالا آوردن و آرام نمودن جریان آب توسط پی و پایه های پل بند شادروان و ورود آن به نهرداریون برای آبیاری مزارع میان آب بوده است.

به گفته حکیم فردوسی بزرگ در شاهنامه به موجب روایات شرقی شاپور یکم شاهنشاه ساسانی پس از اسارت والریانوس امپراتور روم او را مجبور کرد که در ساختمان سد نزدیک به شوشتر کار کند.این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و هنوز هم برای برگرداندن آب کارون به مزارع بکار می رود. احتمال قوی می رود که شاهنشاه ایران اسیران رومی را در ناحیه گندی شاپور و شوشتر مستقر کرده باشد. ایرانیان به مهارت رومیان در فنون بسیار اهمیت می دادند و بلاشک هم سد و پل بزرگ شوشتر عمل مهندسین رومی است .این پل-بند به همراه ۱۵ اثر تاریخی آبی دیگر شوشتر بصورت یکجا به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

پل شوشتر و اشاره‌ی شاهنامه به آن
بر پایه‌ی گفته‌ی فردوسی، شادروان شوشتر بر روی رودخانه‌ی «گرگر» به دستور شاپور نخست ساسانی و به رازی‌گری« برانوش» بنیان نهاده شده است .

برانوش یکی از چند رازی‌گری است که شاهنامه از آن نام می‌برد. برپایه‌ی شاهنامه برانوش سپه‌دار سرزمین بالوینه در روم بوده که در نبردی به دست شاپور گرفتار آمد

همی برد هر سو برانوش را

بدو داشتی در سخن گوش را

یکی رود بد پهن در شوشتر

که ماهی نکردی بروبر گذر

برانوش را گفت گر هندسی

پلی ساز آنجا چنانچون رسی

که ما بازگردیم و آن پل به جای

بماند به دانایی رهنمای

به رش کرده بالای این پل هزار

بخواهی ز گنج آنچ آید به کار

تو از دانشی فیلسوفان روم

فراز آر چندی بران مرز و بوم

چو این پل برآید سوی خان خویش

برو تازیان باش مهمان خویش

ابا شادمانی و با ایمنی

ز بد دور وز دست اهریمنی

به تدبیر آن پل باستاد مرد

فراز آوریدش بران کارکرد

بپردخت شاپور گنجی بران

که زان باشد آسانی مردمان

چو شد شه برانوش کرد آن تمام

پلی کرد بالا هزارانش گام

چو شد پل تمام او ز ششتر برفت

سوی خان خود روی بنهاد تفت

عکس : خوز نیوز