راهنمای محلی خوزستان

شهر تاریخی و گردشگری ایذه در استان خوزستان

شهر ایذه در شرق استان خوزستان، یکی از شهر‌های تاریخی و گردشگری کشور محسوب می‌شود. شهری زیبا با مردمانی خوش رو، مهمان نواز و اصیل از ایل بختیاری که در بهار و تابستان آب و هوای معتدل و لذت بخش آن، میزبان طبیعت دوستان است. ایذه با داشتن جاذبه‌های دیدنی و تاریخی از جمله آثار باستانی غار اشکفت سلمان و طبیعت زیبای دشت سوسن، از زیباترین مناطق استان خوزستان به شمار می‌آید.

شهرستان ایذه در استان خوزستان قرار دارد که به سرزمین نگارکَنده‌ها و دشت‌های مخملی معروف است. قدیمی‌ترین نگارکنده‌های صخره‌ای و سنگی ایذه که اطراف دشت ایذه را فرا گرفته اند، به دوره "عیلام قدیم" بازمی گردند. فراوانی نگارکنده ها، ایذه را در جایگاه ممتاز جهانی قرار داده و به همین علت از آن به عنوان بزرگ‌ترین موزه سنگی روباز جهان یاد می‌کنند.

شهر ایذه از شهرهای دیدنی استان خوزستان است که در کنار جنگل‌های بلوط و رودهایی که از کارون سرچشمه می‌گیرند، به عنوان بزرگ‌ترین موزه روباز جهان که سنگ‌نگاره‌های تاریخی زیادی در خود جای داده، شناحته می‌شود.

ایذه که پیش از دوره پهلوی به مال امیر مشهور بود، از شهرهای استان خوزستان است که از دوره عیلامی‌ها برجای مانده است. باتوجه به این‌که اولین حجاری‌های ایران باستان در ایذه انجام می‌شده، این شهر را شهر نگارکنده‌های سنگی و صخره‌ای ایران نیز می‌شناسند.

حجاری‌های این شهر را می‌توان به عیلام قدیم و نو تقسیم کرد که دوره عیلام قدیم به سلسله سیمشکی متعلق است. در عیلام قدیم مناطق تاریخی چون نقش برجسته شاهسوار، سلسله سیمشکی و نقش برجسته خونگ اژدر وجود دارد و در عیلام نو کول فره (کول فرح)، روستای کهباد یک و اشکفت سلمان وجود دارند.

اشکفت سلمان: نیایشگاه تاریشا یا اشکفت سلمان، بزرگ‌ترین خط نوشته میخی ایلام‌ نو را در خود جا داده است. در اشکفت سلمان چهار نقش برجسته وجود دارد که دو تای آن داخل غار و دو تای دیگر در خارج از غار دیده می‌شود. بزرگ‌ترین نوشته خط میخی از دوره ایلامی در این غار موجود است که از زمان «شاهک عیلامی» به جای مانده و همچنین برای نخستین بار حضور مصور زن، دوشادوش مرد در نقش برجسته‌های این غار دیده شده است.

کول فرح: سنگ‌‌نگاره کول فرح شامل ۶ نقش برجسته است که به دوران عیلامیان (ایلام کهن) تعلق دارد و با توجه به تصاویری که در این سنگ‌نگاره نقش بسته و بقایایی همچون گورها، کانال آب، ساختمان‌ها و مناطق دیده‌بانی که از محل زندگی مردمان آن روزگار در میان کوه‌ها باقی مانده، می‌توان گفت این محل پرستشگاه نارسینا (یکی از خدایان ایلامی) بوده است.

از دیگر بخش‌های تاریخی این شهر قدیمی، پل شالو، شیرهای سنگی بردشیر (تندیس‌هایی از جنس سنگ)، مجسمه ایاپیر و پل ایذج است که از ویژگی های این پل جنس آن است که از سنگ و ملات ساروج بوده و بر روی بستر رودخانه‌ای خشک و بسیار عمیقی بنا شده‌ است. همچنین گفته می‌شود که در ایذج آتشکده‌ای قرار داشته که تا زمان هارون الرشید روشن بوده است.

اگر در محوطه‌های تاریخی این شهر گشتی بزنیم بردگوری‌ها (بردگوری همان سنگ گبری‌ها بر گورهای باستانی است که به دلیل اعتقاد زرتشتیان بر مقدس بودن خاک، مردگان را در محفظه‌های سنگی دفن می‌کردند) است که کوه‌های ایذه و بختیاری حکایت از جایگاه دین در میان اهالی این شهر پیش از اسلام و در ایران باستان داشته است.

فاطمه رحیماویان

خانه تاریخی «مرعشی» شوشتر نیاز مبرم به مرمت دارد

یک دوستدار میراث فرهنگی شوشتر می‌گوید: خانه تاریخی مرعشی نیاز مبرم به مرمت و بازسازی دارد و عدم همکاری مالک شخصی مرمت، نگهداری و حفاظت این اثر را با مشکل روبه‌رو ساخته است.

ابوالفضل مهدی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا، تصریح کرد: مرمت خانه تاریخی مرعشی بدون تایید و همکاری مالک خصوصی امکان‌پذیر نیست.

او با اشاره به این‌که این اثر مربوط به دوره قاجار است و در جوار ساباط معین‌التجار شوشتر قرار دارد تاکید کرد: با توجه به این‌که سال‌های سال این خانه خالی بوده و درهایش قفل است هم‌اکنون نیاز مبرم به مرمت و بازسازی دارد.

مهدی‌پور با تاکید بر جلب مشارکت بخش خصوصی در مرمت و بهره‌برداری از اماکن و بناهای تاریخی خاطرنشان کرد: نباید فراموش کرد هنگامی که یک اثر تاریخی دارای مالک خصوصی است این امکان برای میراث فرهنگی وجود ندارد که به صورت اختصاصی مرمت و بازسازی را انجام دهد.

دیوارهای بیرونی این بنای تاریخی سیصد و اندی ساله چند سال پیش از اعتبار بازآفرینی شهری و با نظارت اداره میراث فرهنگی مرمت شد.

همچنین در سال ۱۳۹۹ رییس وقت اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شوشتر از به آتش کشیده شدن در و بخش‌های ورودی خانه مرعشی شوشتر به دست افراد ناشناس خبر داده بود.

+ نوشته شده در یکشنبه ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ ساعت | 0 نظر

رفتار دست به عصای میراث شوشتر در قبال بافت تاریخیآب‌گرفتگی، خانه‌های قدیمی شوشتر

رفتار دست به عصای میراث شوشتر در قبال بافت تاریخیآب‌گرفتگی، خانه‌های قدیمی شوشتر را تهدید می‌کندعضو شورای فنی میراث فرهنگی خوزستان: میراث فرهنگی ۲۰ سال است در همین زمینه با نهادها و اداره‌های مختلف مکاتبه کرده و نسبت به وضعیت شوادان‌های شوشتر هشدار داده است

میراث فرهنگی از نظر قوانین و ضوابط، قدرت برخورد با هر عامل تخریب‌کننده و متعرض به بافت تاریخی را دارد. نمونه‌ آن را می‌توان در تجربهٔ شوش دید که مجوز ساخت زیرگذر ورودی شوش یا پل مقابل بیمارستان شوش از سوی میراث فرهنگی صادر نمی‌شود. اما این نهاد، با وجود وضعیت بحرانی «شوادان»‌ها (زیرزمین‌های عمیق) و شبستان‌های شوشتر که سازه‌هایی در نوع خود کم‌نظیر هستند، کاری انجام نمی‌دهد. گرچه ستاد بحران دو بار برای این موضوع جلسه‌ای بدون خروجی تشکیل داده است، رفتاری جدی هم از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم در شهری که اثری فاخر در لیست آثار ثبت جهانی دارد (سازه آبی) دیده نمی‌شود. کوچه‌ها و خیابان‌ها در بافت تاریخی شوشتر عرضی کم و دیوارهایی با ارتفاع زیاد دارند و با توجه به سکونت مردم در این بافت، ایمن‌سازی بناها از اهمیت بالایی برخوردار است. فعالان می‌گویند این کوچه‌ها در حوادث، کمک‌رسانی یا استفاده از ماشین‌آلات را با مشکل روبه‌رو خواهند کرد و آب‌گرفتگی «شوادان»‌ها احتمال ریزش برخی خانه‌ها را بالا برده است.

قبل از عصر مدرن و وجود کولرهای گازی، مردم خوزستان در بعضی از شهرها به ویژه در شوشتر و دزفول و حتی اهواز اقدام به ساخت شوادان می‌کردند. شوادان‌ها دقیقا در زیر ساختمان ساخته می‌شدند و نزدیک به هشت متر عمق داشتند. دما در این عمق اغلب ثابت بود و مردم در فصل گرما به شوادان‌های خانه‌هایشان می‌رفتند. در سال‌های اخیر وضعیت اما استحکام شوادان‌ها بحرانی شده است به طوری که کف بعضی‌ از خانه‌ها در شوادان سقوط کرده و به طور کامل تخریب شده است. حتی مالک یکی از شوادان‌ها در شوشتر از روی طعنه و کنایه ۵۰ بچه‌ماهی «کپور» را در شوادان انداخت که مدتی پیش در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت.
وضعیت کنونی شوادان‌ها باعث شده در شرایط بحران آب اما حجم بسیاری از آب هدر رود و بدتر از همه خانه‌های تاریخی شوشتر را تخریب کند. در حال حاضر بحرانی‌ترین نقاط شهر شامل مرکز شهر شوشتر نزدیک به چهارراه امام، اطراف خانه‌ مستوفی، خیابان مسجد جامع، خیابان سادات و نزدیک هتل طبیب است که شوادان‌هایشان در شرایط مناسبی نیستند و لازم است متولیان اقدامی عاجل انجام دهند.

مسئول انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوشتر: حجم آب‌گرفتگی در برخی شوادان‌ها به گونه‌ای است که باید آب آن به‌صورت روزانه تخلیه شود. تخلیه نشدن و ماندن آب می‌تواند منجر به خسارت به خانه‌ها شود

بحران آب و شوادان‌ها
در قدیم مردم برای گریز از گزند گرما در شوشتر، دزفول و مسجدسلیمان و حتی در عراق از استادکاران شوشتر دعوت می‌کردند که برایشان شوادان‌ بسازند. دمای درون شوادان‌ بین ۲۵ تا ۳۰ درجه ثابت است. این توضیح را عضو شورای فنی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی خوزستان می‌دهد و تأکید می‌کند که تا همین حالا از شوادان‌ها استفاده می‌شود و از قدیم هیچ‌وقت گزارشی از آب‌گرفتگی شوادان‌ها نداشتیم.
«علی محمد چهارمحالی» درباره‌ٔ علت آب‌گرفتگی شوادان‌های شوشتر هم به «پیام ما» می‌گوید که فرسودگی شدید شبکه‌ آب‌وفاضلاب و نشت آب در نقاطی که در عمق زمین است به شوادان‌ها می‌رسد و موجب این اتفاق می‌شود.
به گفتهٔ او، برخی می‌گویند آبی که به شوادان‌ها آمده مربوط به سفره‌های آب زیرزمینی است که این مسئله از سوی کارشناسان مربوطه رد شد و در گذشته اتفاقاً سفره‌های آب زیرزمینی بیشتری بوده اما گزارشی از آب‌گرفتگی نداشتیم.
عضو شورای فنی میراث فرهنگی خوزستان ادامه می‌دهد: «اداره‌ آب‌وفاضلاب می‌داند که مشکل از جانب خودشان است. شوادان‌های خانه جزایری، خانه ابریشم کار، خانه معین‌التجار و خانه رحیمی کاملا تخریب شده است.»
تبعات آب‌گرفتگی در بافت تاریخی
در بافت تاریخی شهر شوشتر بیش از ۹۰ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی وجود دارد. مشکل آب‌گرفتگی شوادان خانه‌های تاریخی مربوط به بیش از ۲۰ سال قبل است که به بلای جان بافت تاریخی شوشتر تبدیل شده است.
مسئول انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوشتر این موضوع را تأیید می‌کند که شوادان‌های بسیاری از خانه‌های واقع در بافت تاریخی دچار آب‌گرفتگی شده که این آب‌گرفتگی آسیب زیادی را به بافت تاریخی و خانه‌های واقع در بافت وارد کرده است.

عضو شورای فنی میراث فرهنگی خوزستان: میراث فرهنگی ۲۰ سال است در همین زمینه با نهادها و اداره‌های مختلف مکاتبه کرده و نسبت به وضعیت شوادان‌های شوشتر هشدار داده است. تاکنون چند جلسه در ستاد بحران تشکیل شده و حتی مدیر کل حوادث غیرمترقبه هم از شوادان‌ها بازدید کرده است، اما نتیجه‌ای حاصل نشد

«ابوالفضل مهدی‌پور» با بیان اینکه حجم آب‌گرفتگی در برخی شوادان‌ها به گونه‌ای است که باید آب آن به‌صورت روزانه تخلیه شود، توضیح می‌دهد که تخلیه نشدن و ماندن آب می‌تواند منجر به خسارت به خانه‌ها شود.
این فعال میراث فرهنگی ترک‌خوردگی و رانش در برخی خانه‌ها را بخشی از عوارض ناشی از آبگرفتگی شوادان‌ها برشمرد.
چه باید کرد؟
عضو شورای فنی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی خوزستان و کارشناس میراث فرهنگی شوشتر می‌گوید که میراث فرهنگی ۲۰ سال است در همین زمینه با نهادها و اداره‌های مختلف مکاتبه کرده و دربارهٔ وضعیت شوادان‌‌های شوشتر هشدار داده است.
چهارمحالی با بیان اینکه تاکنون چند جلسه در ستاد بحران تشکیل شده و حتی مدیرکل حوادث غیرمترقبه هم از شوادان‌ها بازدید کرده است، می‌افزاید: «مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر اداره‌های مرتبط با حوزه‌ فرهنگی نیز از شوادان‌های شوشتر بازدید کردند، اما نتیجه‌ای حاصل نشد.»
سرپرست اداره میراث فرهنگی شوشتر هم که حدوداً یک‌سال است سکان اداره میراث فرهنگی شهرستان را برعهده گرفته اخیراً اعلام کرده است که موضوع آب‌گرفتگی شوادان‌ها یکی از موضوعات اصلی و در اولویت ادارهٔ میراث فرهنگی از یکسال گذشته تاکنون بوده است. با وجود اینکه در سال‌های قبل نیز در این باره مکاتباتی صورت گرفته اما از سال گذشته به صورت جدی این موضوع در دست پیگیری قرار گرفته است.
«داوود نجارآسیابان» رفع این مشکل را منوط به پیدا کردن منشأ آب‌گرفتگی به صورت قطعی از طریق انجام مطالعات و بررسی‌های کارشناسی می‌داند.
او به برگزاری یک جلسه در نهم آذر سال گذشته با حضور فرماندار و دیگر دستگاه‌های مربوطه اشاره می‌کند که در آن نشست مقرر شد مطالعات مربوط به عارضه‌یابی این مشکل از سوی وزارت نیرو انجام شود که در آخرین جلسه مقرر شد ظرف مدت یک ماه نتایج آن را به میراث فرهنگی اعلام کنند.
نجار آسیبان نیز همانند کارشناسان میراث، پوسیدگی‌ لوله‌های آب و نفوذ آب از سفره‌های زیرزمینی را دو عامل احتمالی این مسئله می‌داند با این حال معتقد است که براساس ادله‌ٔ موجود، علت اصلی این مشکل پوسیدگی لوله‌های انتقال آب آشامیدنی است، اما باز هم باید مطالعات برای قطعی شدن دلیل این مشکل صورت گیرد.
**
ظاهراً مکاتبه‌ها، تذکرها و پیگیری‌های میراث فرهنگی نتیجه نداده یا جدی و مصرانه نبوده است. میراث فرهنگی طبق قوانین و ضوابط توانایی واکنش تند و برخورد با عاملان و مسببان این وضعیت را دارد، اما واکنش میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان نسبت به ماجرای شوادان‌ها به‌نظر دست به‌عصاست. گذر زمان حتی با گذشت هر یک روز به ضرر وضعیت بناهای تاریخی شوشتر است و شرایط روزبه‌روز به سمت بحرانی‌تر شدن اوضاع پیش می‌رود.
با وجود این، گفته شده است با توجه به اختلاف نظر میان سازمان آب و برق خوزستان، شرکت آب‌وفاضلاب استان، اداره‌کل زمین‌شناسی و اداره‌کل میراث فرهنگی درباره منشأ نشت آب قرار شده است مطالعه انجام شود و علت‌یابی دقیق صورت گیرد. تا مشخص شدن نتیجهٔ مطالعات نیز قرار است طی یک ماه، بخشی از شبکهٔ آب در دو نقطهٔ مشخص شده واقع در خیابان خانه امام و خیابان عبداله بانو اصلاح شوند که در صورت کاهش آب‌گرفتگی در دیگر نقاط نیز این اقدام عملیاتی می‌شود.

«شوشتر» شهری است که بیش هفت هزار سال قدمت دارد. در محدودهٔ بافت تاریخی شوشتر بیش از ۲۶۰ اثر تاریخی ثبت شده است که خانه‌های تاریخی به عنوان ظرفیت بسیار مهم بخشی از آن محسوب می‌شود. خانه طبیب، خانه رحیمی، خانه معین‌التجار، خانه مستوفی، خانه کجباف، خانه مقدم، خانه مرعشی، خانه امین‌زاده، خانه زایر، خانه طبیب شوشتری، خانه جزایری، خانه شیخ جعفر شوشتری، خانه افضل، خانه چهارمحالی، خانه رضوان، خانه زاهدی و… تنها بخشی از خانه‌های حائز اهمیت تاریخی در این شهرستان است. قدمت این خانه‌ها بیشتر به زمان «صفویه» و «قاجار» بر می‌گردند. گستردگی این عارضه در کل بافت تاریخی پراکنده است و تاکنون حدود ۵۰ پلاک که درگیر با عارضه آب‌گرفتگی است شناسایی شده اما احتمال اینکه خانه‌های دیگری نیز با این مشکل مواجه باشند وجود دارد.

قاسم آل کثیر

روزنامه نگار

«کاروانسراهای ایران»‌ ثبت جهانی شد

پرونده «کاروانسراهای ایران» به‌عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسید.

به گزارش میراث آریا، در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان در حال برگزاری است، امروز، یکشنبه ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۲، پرونده «کاروانسراهای ایران» تأیید شد و به ثبت رسید.

بدین ترتیب، «کاروانسراهای ایران» بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو است.

در این پرونده، 54 کاروانسرای ایران ثبت شده‌اند که عبارتند از: دیر گچین (قم)، نوشیروان(اصفهان)، پرند یا قلعه سنگی (تهران)، رباط شرف (خراسان رضوی)، سنگی انجیره (یزد)، جمال‌آباد (آذربایجان شرقی)، عباس آباد تایباد (خراسان رضوی)، فخر داوود (خراسان رضوی)، شیخعلی خان (اصفهان)، مرنجاب (اصفهان)، امین‌آباد (اصفهان)، گبرآباد (کاشان)، مهیار (اصفهان)، گز (اصفهان)، کوهپایه (اصفهان)، مزینان (خراسان رضوی)، ایزدخواست (فارس)، فخرآباد (خراسان رضوی)، سرایان (خراسان جنوبی)، قصر بهرام (سمنان)، آهوان (سمنان)، میامی (سمنان)، عباس آباد (سمنان)، میاندشت (سمنان)، زین الدین (یزد)، میبد(یزد)، فرسفج(فارس)، خواجه نظر(آذربایجان غربی)، دهدشت (کهگیلویه و بویراحمد)، بیستون (کرمانشاه)، گنجعلی،خان (کرمان)، گویجه بل (آذربایجان شرقی)، خوی (آذربایجان غربی)، صائین (اردبیل)، تی تی (گیلان)، باغ شیخ (مرکزی)، زعفرانیه (خراسان رضوی)، مهر (خراسان رضوی)، ینگه امام (البرز)، بستک (هرمزگان)، برازجان (بوشهر)، خرانق (یزد)، آجری انجیره (یزد)، افضل (خوزستان)، نیستانک (اصفهان)، چاه کوران (کرمان)، چمشک (لرستان)، رشتی(یزد)، تاج آباد (همدان)، ده محمد (خراسان جنوبی)، خان (آذربایجان غربی)، چهل پایه (خراسان جنوبی)، سعدالسلطنه (قزوین) و رباط قلی (خراسان شمالی) است.

در این جلسه، رسول وطن‌دوست به نمایندگی از هیأت اعزامی ایران گزارشی از پرونده کاروانسراهای ایران ارائه کرد.

او سخنان خود را با شعری از مولانا به پایان رساند: کرده منزل شب به یک کاروانسرا / اهل شرق و اهل غرب و ماورامانده در کاروانسرا خرد و شگرف / روزها با هم ز سرما و ز برف

پ.ن:

سرای افضل (سرای افضل) از بناهای تاریخی دوره قاجار و یکی از اجزاءِ مجموعه تاریخی افضل در شهرستان شوشتر است که در خیابان طالقانی، کوچه سنگ‌فرش واقع شده و در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۹۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سرای افضل یکی از آثار تاریخی و ثبت ملی این شهرستان در مسیر ثبت در فهرست میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) قرار گرفته است.

: این اثر از بناهای ارزشمند به جا مانده از دوره قاجار است که همنشینی با محله دلدل در بافت کهن و پیکره‌ای از بازار و خیابان تاریخی سپه آن را از موقعیت منحصر به فردی برخوردار کرده است.

سرای افضل به منظور بارانداز بعضی محصولات تجاری در دوره قاجار راه‌اندازی شده و در دوره‌هایی نیز به عنوان محل ثبیت (سیلو) شوشتر به کار خود ادامه داده است.

معمار این بنا حاج جعفر معمار، از معماران بزرگ و نامی همان دوره بوده که چندین سازه را در شوشتر همچون خانه مستوفی، بعضی از املاک افضل، و بخش هایی از قلعه تاریخی سلاسل را بنا کرده است

کاروانسرا تا دوره پهلوی دوم به کار خود که توزیع غله بوده، ادامه می‌دهد اما به مرور زمان نقش تجاری خود را با توسعه راه ها، گسترش و پیشرفت حمل و نقل و رونق گرفتن شهر اهواز به عنوان مرکز استان، از دست داد.

سرای افضل هم اکنون محل دائمی نمایشگاه صنایع دستی است و در غرفه‌های آن کارگاه‌های ویژه‌ی این هنرهای دستی برپاست.

ا

خطر تخریب در یک قدمی خانه‌های تاریخی شوشتر

آبگرفتگی شوادان‌ خانه‌های تاریخی شوشتر زنگ خطر تخریب در بافت تاریخی این شهر را به صدا درآورده است و به گفته کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی خطر رانش و تخریب در یک قدمی خانه‌های تاریخی شوشتر قرار دارد.

به گزارش ایرنا در بافت تاریخی شهر شوشتر بیش از ۹۰ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی وجود دارد. مشکل آبگرفتگی شواد

ان‌ خانه‌های تاریخی مربوط به امروز و دیروز نیست و بیش از ۲۰ سال است که این معضل به بلای جان بافت تاریخی شوشتر تبدیل شده است.

مدیران و دستگاه‌های اجرایی مختلف ادعا می‌کنند که از همان زمان تاکنون پیگیر شناسایی مشکل و رفع آن بوده‌اند با این همه هنوز و پس از گذشت سالیان دراز این مشکل نه تنها کمتر نشده که روز به روز آثار مخرب‌تری را بر خانه‌های تاریخی واقع در بافت برجای گذاشته است.

رانش برخی خانه‌های تاریخی شوشتر

به گفته ابوالفضل مهدی‌پور، فعال گردشگری و میراث فرهنگی شوشتر شوادان‌های بسیاری از خانه‌های واقع در بافت تاریخی شوشتر دچار آبگرفتگی شده که این آبگرفتگی آسیب زیادی را به بافت تاریخی و خانه‌های واقع در بافت وارد کرده است.

وی می‌گوید: حجم آبگرفتگی در برخی شوادان‌ها به گونه‌ای است که باید آب آن به صورت روزانه تخلیه شود زیرا عدم تخلیه و ماندن آب می‌تواند منجر به خسارت به خانه‌ها شود.

این فعال میراث فرهنگی ترک‌خوردگی و رانش در برخی خانه‌ها را بخشی از عوارض ناشی از آبگرفتگی شوادان‌ها برشمرد.

ابهام چندین ساله در علت‌یابی مشکل

با وجود اینکه سال‌ها از بروز این معضل در خانه‌های تاریخی شوشتر می‌گذرد اما مسئولان استانی و شهرستانی همچنان عنوان می‌کنند که عامل قطعی این اتفاق مشخص نشده است. پوسیدگی لوله‌های آب و فاضلاب واقع در بافت تاریخی و نفوذ آب از سفره‌های زیرزمینی، ۲ عامل اصلی مطرح شده برای بروز این مشکل است.

کارشناسان میراث فرهنگی و مرمت معتقدند شوادان‌ها از سالیان دور در خانه‌های بافت تاریخی بوده‌اند و در همان زمان با وجود اینکه سطح سفره‌های آب زیرزمینی نسبت به امروز نیز بالاتر بوده اما چنین اتفاقی رخ نداده است اما چند سال بعد از لوله‌کشی و مستهلک شدن لوله‌ها این اتفاق خود را نشان داده است.

داوود نجارآسیابان، سرپرست اداره میراث فرهنگی شهرستان شوشتر که حدودا یکسال است سکان اداره میراث فرهنگی شوشتر را برعهده گرفته در این رابطه به خبرنگار ایرنا می‌گوید: موضوع آبگرفتگی شوادان‌ها یکی از موضوعات اصلی و در اولویت اداره میراث فرهنگی شوشتر از یکسال گذشته تاکنون بوده است با وجود اینکه در سال‌های قبل نیز در این خصوص مکاتباتی صورت گرفته اما از سال گذشته به صورت جدی این موضوع در دست پیگیری قرار گرفته است.

وی رفع این مشکل را منوط به پیدا کردن منشا آبگرفتگی به صورت قطعی از طریق انجام مطالعات و بررسی‌های کارشناسی می‌داند.

نجار آسیابان به برگزاری یک جلسه در نهم آذر ماه سال گذشته با حضور فرماندار و دیگر دستگاه‌های مربوطه اشاره می‌کند که در آن نشست مقرر شد مطالعات مربوط به عارضه‌یابی این مشکل از سوی وزارت نیرو انجام شود که در آخرین جلسه مقرر شد ظرف مدت یک ماه نتایج آن را به میراث فرهنگی اعلام کنند

وی نیز همانند کارشناسان میراث، پوسیدگی‌ لوله‌های آب و نفوذ آب از سفره‌های زیرزمینی را ۲ عامل احتمالی این مساله می‌داند با این حال معتقد است که براساس ادله‌های موجود، علت اصلی این مشکل پوسیدگی لوله‌های انتقال آب شرب است اما باز هم لازم است مطالعات جهت قطعی شدن دلیل این مشکل صورت گیرد.

نشانه‌گذاری ۵۰ خانه‌ تاریخی درگیر با آبگرفتگی

این مسئول میراث فرهنگی به تهیه یک نقشه از بافت تاریخی اشاره کرد و گفت: براساس این نقشه بناهایی که مشکل آن‌ها از طرف مالکان یا کارشناسان میراث اعلام شد در نقشه نشانه‌گذاری شدند. گستردگی این عارضه در کل بافت تاریخی پراکنده است و تاکنون حدود ۵۰ پلاک که درگیر با عارضه آبگرفتگی است شناسایی شده اما احتمال اینکه خانه‌های دیگری نیز با این مشکل مواجه باشند وجود دارد.

وی بیان کرد: در کنار مطالعات صورت گرفته به صورت موازی قرار شد اداره آبفا شهرستان به شکل پایلوت در ۲ نقطه لوله‌های فرسوده را از مدار خارج و لوله‌های انتقال جدید را جایگزین کند تا از این طریق اثربخشی آن رصد شود.

نِشست برخی خانه‌های تاریخی

نجار آسیابان با اشاره به آسیب‌های وارده ناشی از آبگرفتگی شوادان‌ها گفت: سقف برخی از شوادان‌ها بر اثر رطوبت دچار ریختگی و ترک شده و براساس نوع بنا نوع آسیب‌ و میزان آن نیز متفاوت است.

وی می‌افزاید: در برخی خانه‌ها نُشست رخ داده است و اگر هر چه سریعتر فکری برای رفع این مشکل نشود احتمال تخریب و آسیب به بناهای واقع در بافت تاریخی وجود دارد.

باز شدن پای مدیریت بحران در بافت تاریخی شوشتر

کوچه‌ها و خیابان‌ها در بافت تاریخی شوشتر نیز همانند دیگر بافت‌های تاریخی از عرض کمی برخوردار است و با توجه به سکونت مردم در این بافت، ایمن‌سازی بناها از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که کم بودن عرض خیابان‌ها به ویژه در حوادث، کمک رسانی یا استفاده از ماشین‌آلات را با مشکل رو به رو می‌سازد. پس وقوع آبگرفتگی احتمال ریزش برخی خانه‌ها بالا گرفته است همین امر پای مدیریت بحران استان را به موضوع باز کرد. از سال گذشته تاکنون ستاد مدیریت بحران برای برون رفت از این مشکل ۲ بار در شهرستان شوشتر تشکیل شده است.

اصلاح شبکه آب در ۲ نقطه بافت تاریخی

مدیر کل مدیریت بحران استانداری خوزستان در این باره به ایرنا می‌گوید: با توجه به اختلاف نظر میان سازمان آب و برق خوزستان، شرکت آب و فاضلاب استان، اداره کل زمین‌شناسی و اداره کل میراث فرهنگی در خصوص منشا نشت آب مقرر شد ابتدا مطالعه انجام شود و علت‌یابی دقیق صورت گیرد.

مرتضی شرف الدین شیرازی ادامه می‌دهد: تا مشخص شدن نتیجه مطالعات نیز بنا شد ظرف یکماه، بخشی از شبکه آب در ۲ نقطه مشخص شده واقع در خیابان "خانه امام" و خیابان "عبداله بانو" اصلاح شوند که در صورت کاهش آبگرفتگی در دیگر نقاط نیز این اقدام عملیاتی می‌شود.

فرماندار شوشتر نیز نفوذ آب به شوادان‌های بافت‌های تاریخی خطر جدی برای خانه‌های تاریخی عنوان می‌کند و به ایرنا می‌گوید: بافت‌ تاریخی شوشتر در مرکز شهر قرار دارد نفوذ آب به شوادان‌ها موجب تجمع آب زیادی در بناهای تاریخی شده و از دستگاه‌های مربوطه خواستار رفع هر چه زودتر این مشکل هستیم.

سید محسن سید موسوی می‌گوید: مساله آبگرفتگی شوادان‌ها به حدود ۳۰ سال گذشته برمی‌گردد و درسال‌های‌ اخیر مورد پیگیری جدی قرار گرفته است علاوه بر حضور میدانی مدیران و بازدید از وضعیت این شوادان‌ها مقرر شد تیم‌هایی برای شناسایی عوامل نفوذ آب به این نقاط تشکیل شود.

وی می‌افزود: برخی اقدامات دیگر از جمله تعویض خطوط قدیمی آب بافت‌های قدیمی شهر نیز در دستور کار بوده و همچنان در حال انجام است.

فرماندار شوشتر اظهار می‌کند: در هفته گذشته نشست اضطراری با حضور مدیرکل مدیریت بحران و سازمان آب و برق استان برای رفع این مشکل در شوشتر برگزار شد

وجود بیش از ۹۰ اثر ثبت ملی در بافت تاریخی شوشتر

در کل شهرستان شوشتر ۳۰۰ اثر ثبت ملی و در بافت تاریخی آن که مرکز شهر را در برمی‌گیرد حدود ۹۰ اثر ثبت شده فهرست آثار ملی قرار دارد. شوشتر حدود ۲۴۳ هکتار بافت تاریخی دارد.

خانه طبیب، خانه رحیمی، خانه معین التجار، خانه مستوفی، خانه کجباف، خانه مقدم، خانه مرعشی، خانه امین‌زاده، خانه زایر، خانه طبیب شوشتری، خانه جزایری، خانه شیخ جعفر شوشتری، خانه افضل، خانه چهارمحالی، خانه رضوان، خانه زاهدی و... تنها بخشی از خانه‌های حائز اهمیت تاریخی در این شهرستان است.

بخش زیادی از خانه های واقع در بافت تاریخی دارای شوادان یا شبستان هستند که از آن‌‎ها در قدیم به عنوان مکانی خنک استفاده می‌شده و مردم از گرمای تابستان به این فضاها پناه می‌بردند. شوادان‌هایی همچون شوادان قلعه سلاسل و شوادان شاه نشین شوشتر از جمله شوادان‌های خاص در شوشتر به شمار می‌رود که از نظر سازه و زیبایی با دیگر شوادان‌ها تفاوت‌هایی دارند.

آژیر قرمز تخریب خانه‌های تاریخی شوشتر

علی‌محمد چهارمحالی، کارشناس مرمت بناهای تاریخی نیز پیشتر نسبت به این معضل در شوادان‌ها و وضعیت پیش رونده این پدیده هشدار داده بود با این حال تاکنون اقدامی اساسی صورت نگرفته است.

وی می‌گوید: با تداوم این وضعیت بحرانی اکنون در شوادان‌ها صدای آژیر قرمز تخریب خانه‌های تاریخی بلند شده است و اگر برای اصلاح شبکه آب و فاضلاب کاری نکنیم، در آینده‌ای نزدیک احتمال می‌رود به یکباره خانه‌های تاریخی فرو بریزد.

این کارشناس مرمت معتقداست رفع این مشکل نیازمند عزمی ملی است.

درپی بروز این مشکل چندین ساله در بافت تاریخی دوستداران میراث فرهنگی و علاقمندان به تاریخ بارها و بارها هشدار داده و در این بار با رسانه‌ها مصاحبه کرده اند و خواستار رسیدگی به این مشکل و رفع آن شده اند. با توجه به روند پیشرفتی این مشکل و اثری که می‌تواند بر بافت تاریخی شوشتر به عنوان شهری که یک اثر ثبت جهانی در خود جای داده است باید دید آیا می‌توان امیدوار بود که زمان برای نجات بافت تاریخی شوشتر و خانه‌های تاریخی دیر نشود؟

منبع :ایرنا