راهنمای محلی خوزستان

آیین زفاف القاسم(ع) و سینی گردانی در خرمشهر

در آیینی باشکوه و معنوی، مراسم زفاف حضرت القاسم(ع) در شب هشتم محرم در شهر مقاوم خرمشهر برگزار شد.

این مراسم پرشور، با حضور عزاداران حسینی و با روایتی تأثیرگذار از ایثار و عشق به امامت همراه بود مردم غیور خرمشهر، با اجرای نمایشی نمادین از عروسی القاسم بن الحسن(ع) یاد و نام این شهید جوان کربلا را زنده نگه داشتند و بار دیگر وفاداری خود را به آرمان‌های امام حسین(ع) نشان دادند.

یکی از جلوه‌های عشق و ارادت مردم خوزستان به صاحب این روزها، حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع)، آیینی است که به سینی‌گردانی حضرت قاسم(ع) شهرت دارد. این آیین در نقاط بسیاری از استان خوزستان برگزار می‌شود و به سبب قدمتی که میان مردم بندر ماهشهر دارد، به نام مردم این شهر به ثبت ملی رسیده است. این آیین به شماره ۱۴۴۵ در تاریخ ۱ مهر ۱۳۹۶ در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.

مراسم عروسی قاسم در اکثر شهرهای خوزستان در روز هشتم ماه محرم برگزار می‌شود

. به این مراسم در زبان محلی «عرس القاسم» می‌گویند.

مراسم عروسی حضرت قاسم مردانه و زنانه برگزار می‌شود. مجلس زنانه معمولاً در یکی از خانه‌های محل یا حسینیه اجرا می‌شود؛ به این صورت که یک حجله نصب می‌شود و هنگام اجرای مراسم، بانوان سینی‌های خود را در تاریکی که فقط شمع‌های سینی روشن هستند به دور حجله می‌چرخانند و سایر بانوان با سینه‌زنی آن‌ها را همراهی می‌کنند.

محتویات این سینی‌ها عبارت بود از پارچه سبز که نماد پاکی و قداست است و همچنین لباس رزم اهل بیت(ع) در روز عاشورا که به رشادت یاران امام حسین(ع) اشاره دارد. حنا، نماد زینت و آراستگی برای عروس در زمان قدیم و اشاره به دامادی حضرت قاسم در واقعه عاشورا دارد.

شمع نمادی از روشنایی و پاکی و جاودانگی است و به مظلومیت یاران امام اشاره دارد.

گلاب نیز نماد تازگی و طراوت و نماد باروری و تداوم زندگی است و به ازدواج حضرت قاسم(ع) در واقعه عاشورا اشاره دارد.

برگ‌های گل یاس یا به نام محلی «موم»، نماد راستی، صداقت، عشق، دوستی و معصومیت است که به عشق پاک و معصومیت حضرت قاسم(ع) اشاره دارد.

اسپند(اسفند) نیز برای جلوگیری از چشم زخم در این سینی‌ها گذاشته می‌شود. محتویات دیگر سینی‌ها شامل تنقلاتی همچون کیک و کلوچه، بیسکوییت، شیرینی، میوه و... است که بین کودکان تقسیم می‌کنند.

بعد از تزیئن سینی‎ها، آن‌ها را به ردیف قرار داده و با پارچه سبز روی سینی‌ها را می‌پوشانند.

به رسم دیرینه و هرساله به یاد این جوان شهید دشت کربلا به صورت نمادین مراسم «سینی حضرت قاسم» در شامگاه هشت محرم برگزار می‌شود.

عکس:فرید محمودی/فارس

یوم العباس، میراث عاشورایی مردم خوزستان

یوم العباس"، از قدیمی ترین آیین های بزرگ مردمی عرب خوزستان است.

آیین عزاداری " یوم العباس" همزمان با روز هفتم ماه محرم و طبق سنت دیرینه مردم عرب خوزستان، با مشارکت گسترده عزاداران سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و بیاد حماسه آفرینی علمدار کربلا، قمر بنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در استان برگزار شد.

مردم شهرها و محله‌های مختلف خوزستان از جمله خرمشهر، آبادان، دشت آزادگان، حمیدیه، ملاثانی، شعیبیه، عرب حسن، شوش، کرخه، ماهشهر و محله‌های عین ۲، ملاشیه، آسیه‌آباد، حصیراباد، کوی علوی، لشکرآباد، زرگان و زوریه اهواز هر ساله در سنتی دیرینه در روز هفتم ماه محرم در دسته‌های عزاداری شرکت کرده و به عزاداری می‌پردازند.

همچنین مردم ولایتمدار و محبان اهل بیت (ع) نیز در این روز غذاهای نذری را طبخ و میان فقرا، مستمندان و عزاداران حسینی توزیع می‌کنند.

حضور چشمگیر جوانان و نوجوانان در آیین سوگواری یوم العباس جلوه‌هایی خاص از ابراز ارادت دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ های این منطقه است.

شدت گرمای ۵۰ درجه اهواز نه تنها مانع از حضور مردم در مراسم بزرگداشت سقای دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) نمی‌شود بلکه این مراسم باشکوه یک روز به یادماندنی را برای مردم این دیار رقم می‌زند.

این آیین با قدمت یکی از میراث فرهنگی و آیینی مردم خوزستان است که مردم و مسؤولان باید در حفظ و انتقال آن به نسل های بعد اهتمام بورزند.

عکس:علی معرف /ایرنا

آیین مقتل خوانی دهه اول محرم در شوشتر

مقتل خوانی از دیرباز از مهم ترین جلوه های بیان مصائب جانسوز واقعه کربلا بوده است. روایت واقعه کربلا با هدف زنده نگاه داشتن اهداف متعالی قیام امام حسین(ع) علیه جور و ستم سالیان متمادی، توسط شیعیان در مناطق گوناگون ایران انجام می شده است.
برای نمونه در مسجد آل طیب شهر شوشتر مقتل خوانی از دیرباز تا کنون پابرجا است. سبک مقتل خوانی خاص شوشتر، احتمالاً اولین بار توسط آیت الله آقا سید محمد مهدی آل طیب رواج یافته و هرساله در دوازده شب اول ماه محرم برگزار می شود. این سبک به مسجد آل طیب اعتبار ویژه ای بخشیده و آن را به گفته اهل فن «پایتخت مقتل خوانی خوزستان و کشور » قرار داده است.

این مراسم از سوی اهالی شوشتر و شهرهای اطراف چندان مورد استقبال قرار می گیرد که مساجد، حسینیه ها، منازل، کوچه ها و خیابان های اطراف مسجد سرشار از جمعیت می شود.

در مراسم مقتل خوانی مسجد آل طیب سنت های خاص عزاداری مردم شوشتر مربوط به چند صد سال پیش نیز اجرا می شود که در هیچ جای دیگری جز این مسجد برگزار نمی شود. از اواخر دوره قاجار تا کنون، تنها در چهار سال، به دلیل ممنوعیت برگزاری مراسمات مذهبی در دوره پهلوی اول این مراسم ممنوع شد.

مقتل [م ت] (ع آ) جای کشتن و زمینی که در آنجا کسی کشته شده باشد (لغت نامه دهخدا، ذیل واژه). اما در اصطلاح مقتل در مورد کتاب هایی به کار می رود که یک حادثه خونین را شرح دهند و منجر به قتل شخصیتی بزرگ شده باشد، کاری که قبلاً به جای مداحی انجام می شد.

پس از واقعه جانگداز عاشورا در سال ۶۱ هجری، اولین گزارش ها را شاهدان عینی واقعه یعنی خانواده امام حسین(ع) به ویژه زینب کبری(ع) و امام سجاد(ع) به تاریخ ارائه کردند. بعدها این گزارش ها مقتل خوانده شد.

ارزش و اعتبار گریه بر امام حسین(ع) از جمله فضیلت های برجسته ای است که ائمه(ع) و عالمان شیعی بر آن تأکید کرده اند، به گونه ای که امام صادق(ع) در این ارتباط می فرماید: «به راستی کسی را که برای حسین(ع) گریه می کند، او می بیند و از روی رحمت و دلسوزی برایش طلب آمرزش می کند
مقاتل بسیاری وجود دارد اما مقتل خوانی مسجد آل طیب شوشتر در هیچ جای ایران با این سبک و سیاق انجام نمی گیرد.

از مراسمات مذهبی شیعیان، ذکر مصائب اهل بیت(ع) خصوصاً واقعه دشت کربلا است که در اصطلاح به آن مقتل خوانی می گویند.

آرامگاه دانیال نبی

آرامگاه و مقبره دانیال نبی یکی از باشکوه‌ترین مقبره‌های مذهبی ایران با گنبدی اورچین و دو پوسته‌ی بی‌نظیرش یادآور معماری بنای عظیم جغازنبیل است.

آرامگاه دانیال نبی یکی از آرامگاه‌های مذهبی و با گنبدی اورچین و دوپوسته بی‌نظیر ایران است. دانیال نبی یکی از پیامبران بنی اسرائیل و متولد بیت المقدس است.

دانیال در باور ادیان ابراهیمی یکی از پیامبران بنی اسرائیل (قرن هفتم پیش از میلاد) است. دانیال به زبان عبری به معنای «خدا قاضی من است» می‌باشد.

دانیال نبی در 12 سالگی به عنوان اسیر در دربار بخت النصر خدمت می‌کند. سپس توسط نبوکدنصر پادشاه بابل اسیر می‌شود و 37 سال در دربار وی می‌ماند و در همان زمان به پیامبری می‌رسد. بعد از فتح بابل به دست کوروش، دانیال نبی به شوش مهاجرت می‌کند و در سن 83 سالگی فوت و جسدش را پس از مومیایی شدن در شرق رودخانه شاوور یا شاهپور دفن می‌کنند. مکان‌های دیگری نیز در عراق، ترکیه، مصر و سمرقند ادعای آرامگاه دانیال نبی را دارند.

در برخی نوشته‌ها آمده تیمور لنگ بقایای دانیال را از شوش به سمرقند برده است. در سمرقند مقبره‌ای وجود دارد به طول 18 متر که منسوب به دانیال نبی است. اما گفته می‌شود تنها یک پای وی در آنجا دفن و مابقی در شوش است. اما مقبره دانیال نبی در خوزستان و شهر شوش از سمت غربی آرامگاه با کاشی‌کاری‌های ایرانی، اسلامی که بر سر در آن نوشته شده، آستانه متبرکه حضرت دانیال نبی تزیین شده است. از سمت شرقی دو مناره به ارتفاع حدود 10 متر در دو طرف قرار دارد. تاریخی که بر روی مناره حک شده 1330 هجری قمری است با استادکاری حاج ملا حسین معمار باشی.

بنای آرامگاه دانیال نبی در سال 1249 خورشیدی به دستور روحانی شیعه جعفر شوشتری و به دست حاج ملاحسین معمار پس از سیل ویرانگر همان سال که باعث تخریب بنای قبلی شده بود، ساخته شد و ضریحی در مرکز آن قرار گرفت. گنبد آرامگاه دانیال نبی به صورت گنبد اورچین بنا شده است. اورچین از گنبدهای رک مخروطی است ولی روی آن پلکانی است و به این گنبد اورچین، پلکانی، مضرس، آناناسی گویند که در جنوب ایران فراوان دیده می شود. گنبد اورچین دانیال نبی دارای 25 طبقه مضرس و دو پوسته است.ساختمان و گنبد موزه آبادان از روی آرامگاه دانیال نبی کپی برداری شده است.

اميرالمؤمنين علي(ع) در مورد حضرت دانيال فرمودند: «من زار اخي دانيال کمن زارني؛ يعني هرکس برادرم دانيال را زيارت کند مرا زيارت کرده است.» اگر به شهر شوش و زيارت ايشان رفتيد مي‌توانيد اين حديث را روي کاشي‌هاي بالاي ضريح ببينيد.

عکس:ایکنا

بقعه «شیخ اسماعیل قصری» در دزفول

یکی از قدیمی‌ترین بناهایی که در شهر دزفول بعد از مسجد جامع این شهر ساخته شد بقعه «شیخ اسماعیل قصری» است که در قرن ششم هجری احداث شد. شیخ اسماعیل قصری از عرفای بزرگ قرن ششم و از اصحاب و شاگردان نمونه شیخ ابونجیب سهروردی بوده است که پس از خاتمه دوران تعلم از اصفهان برای تبلیغ مذهب تشییع به دزفول عزیمت می‌کند. شیخ اسماعیل قصری که مظهر رموز شریعت و طریقت و از علمای علم حدیث بود پس از سال‌ها تلاش و کوشش در ریاضت در سال ۵۸۹ هجری قمری فوت می‌شود و او را در مدرسه و خانگاهش به خاک می‌سپارند که بعدها به بقعه متبرکه تبدیل می‌شود که البته در گذر زمان بر اثر سه زلزله در شهر دزفول از زمان فوت وی تا ۲۰۰ سال پیش مزار شیخ اسماعیل زیر آوار پنهان می‌شود و سال‌های بسیار برای همگان ناشناخته می‌ماند تا این‌ که محمدحسین حکمت‌فر، از پژوهشگران دزفولی، در سال ۱۳۵۵ در یکی از پژوهش‌های خود در حین خواندن کتاب نفحات‌الأنس از عبدالرحمان جامی متوجه می‌شود که شیخ اسماعیل قصری در مکانی در بازار قدیم دزفول دفن شده است.این پژوهشگر دزفولی به همراه سایر خدمتگزاران در همان سال با گرفتن مجوز از میراث فرهنگی اقدام به تعمیر و مرمت بقعه شیخ اسماعیل قصری و یافتن مزار از زیر خروارها خاک می‌کند اما به دلیل گذشت زمان و آسیب فراوان به ساختمان بقعه و به وبژه گنبد آن، با نظر و مجوز کارشناسان میراث فرهنگی، اوقاف و معماران سنتی بعد از هشت سال جنگ تحمیلی، ساختمان بقعه تخریب و اقدام به بازسازی کامل می‌شود.

مهناز دژبان