راهنمای محلی خوزستان

هنر چوقابافی

چوقا یا چوخا، بالاپوش مردان و عشایر لر بختیاری در جنوب غرب ایران است که همواره بدون آستین است و به‌دست زنان بختیاری و از پشم گوسفند بافته می‌شود

. این پوشش فقط مخصوص مردان است و در بین مردم شهرنشین این قوم نیز در مراسم گوناگون استفاده می‌شود.

مردان در تابستان در زیر چوقا، پیراهن و در زمستان لباس گرم می‌پوشند.

چوقا در لر‌های ساکن استان لرستان کمتر به کار گرفته می‌شود و بیشتر در میان لر‌های بختیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. نه پوششی سفید است و نه سیاه؛ بلکه پوششی است با دو رنگ سیاه و سفید.

معمولاً بلندی چوقا باید به حدی باشد که تا زیر زانو برسد. در نقش آن خطوط سیاه به صورت عمودی وارد خطوط سفید می‌شوند.

آستین کوتاه چوقا بیشتر حالت نمایشی دارد و به عنوان جیب نیز می‌توان از آن استفاده کرد. برای بافت این پوشش مردانه از دار خوابیده استفاده می‌کنند و تکنیک بافت آن نیز مانند تکنیک گلیم بافی است با این تفاوت که خیلی ریز بافت‌تر است و تار و پود نازک دارد.

طول پارچه مخصوص چوقا ۲٫۵ الی ۳٫۵ متر و عرض آن ۵۰ الی ۷۰ سانتیمتر است و با تاری از جنس پنبه (گاه پشم) و پود پشمی بافته می‌شود.

ظاهر ساده و زیبای چوقا بافی بختیاری با دیگر لباس های محلی مانند پوشاک رنگارنگ زنان لر ایرانی ، هماهنگ بوده و زیبایی ویژه ایی به پوشش این مردمان عزیز کشورمان می دهد.

اموزش چوقا بافی در ایران معمولا محلی و سینه به سینه انجام می گردد.

برای بافت چوقا لوازم و وسایلی استفاده می‌شود که بسیار به وسایل گلیم‌ بافی شباهت دارد. برای این صنایع دستی باید یک دارِ چوقا بافی آماده گردد و در ادامه، الیاف از میان تار و پودهای آن عبور داده می شود.

از الیاف پنبه و پشم طبیعی برای این صنعت و هنر محلی استفاده می شود.نمی ‌توان گفت که در بافت چوقا، طرح و نقش ‌های متنوعی وجود دارد، چرا که این بالاپوش ها مخصوص قبایل و اقوام بختیاری هستند و به یک سبک و روش تهیه می‌شوند.

مردان عشایر بختیاری در منطقه خوزستان این بالاپوش ها را می پوشند و همراه با کلاه نمدی سیاه رنگ، مشغول به کار و فعالیت می شوند. برای مراسم جشن یا مراسم محلی، لباس های چوقا بافی در ایران جزو لباس رسمی و هماهنگ مردان بختیاری محسوب می شود

میناکاری صبی؛ هنری کهن در اهواز

در بازارهای قدیمی اهواز، هنری جریان دارد که کمتر کسی از راز و ریشه‌اش باخبر است؛ میناکاری صبی، میراثی ۷۰۰ ساله از قوم مندایی، بر صفحه طلا و نقره حک می‌شود؛ نه‌فقط برای زینت، بلکه برای زنده نگه‌داشتن آیینی که نسل‌به‌نسل در حال خاموشی است.

میناکاری صبی با آنچه در شهرهایی مانند اصفهان مرسوم است، تفاوت‌هایی بنیادین دارد.

در این شیوه، هنرمند نه بر ظروف مسی یا سفالی، بلکه مستقیماً بر سطح فلزات گران‌بهایی مانند طلا و نقره نقش می‌زند. تمامی مراحل از طراحی و حکاکی گرفته تا لعاب‌گذاری و پخت، به‌صورت دستی انجام می‌شود.

دمای کوره‌ها نیز پایین‌تر از حالت معمول نگه داشته می‌شود تا به بافت فلز آسیبی وارد نشود. این ویژگی فنی، در کنار ظرافت اجرایی بالا، جلوه‌ای بی‌بدیل به آثار می‌بخشد؛ آثاری که نه‌تنها زیورآلاتی هنرمندانه، بلکه حامل مفاهیم عمیق دینی و فرهنگی هستند.

نقوش به‌کاررفته در این آثار، برگرفته از باورهای آیینی و نمادهای بومی منطقه‌اند. طرح‌هایی چون نخل، قایق، شتر، ستارگان و آب‌های روان، هر یک معنایی ورای ظاهر خود دارند و در آیین صابئین، پیروان حضرت یحیی (ع)، حامل پیام‌های روحانی و معنوی به شمار می‌روند.

تولیدات این هنر شامل دستبند، گردنبند، سینه‌ریز، گوشواره، انگشتر و حمائل (آویزهای مذهبی) است که اغلب به‌صورت سفارشی برای مشتریان در اهواز ساخته می‌شوند و حتی به کشورهای عراق، کویت و استرالیا نیز صادر شده‌اند.

در گذشته میناکاری بر روی احجام نیز صورت می‌گرفته، اما اکنون بیشتر بر روی زیورآلات انجام می‌شود. مینای صبی در سال ۱۳۹۱ با شماره ثبت ۵۱۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در مردادماه ۱۳۹۸ نیز شهر اهواز به عنوان شهر ملی مینای صُبی ثبت گردید.

صابئین» در زبان عبری به معنای غوطه ور در آب و «مندا» در زبان آرامی به معنای دانش، آگاهی و معرفت است.

صابئین مندایی پیروان دین حضرت یحیی (ع) هستند و حدود دو هزار سال پیش از اورشلیم (فلسطین کنونی) وارد خاک ایران و عراق شدند. دین و مذهب صابئین در ایران به رسمیت شناخته شده است و آیین و مراسم آن ها پیوند خاصی با آب دارد و اغلب در کنار رود کارون برگزار می شود.

شغل اصلی صابئین در اهواز، زرگری و میناکاری است و صابئین در زبان محلی خوزستان به صورت «صُبّی» تلفظ می شود. به همین دلیل هنر خاص و منحصربفرد این مردم، به «میناکاری صُبّی» معروف شده است و اهواز را به عنوان شهر ملی مینای صبی می شناسند.

خیابان خسروی و نظری شهر اهواز به دلیل سکونت این هنرمندان، به محله صبی ها معروف شده است

عکس:علی معرف /ایرنا

عبابافی بهبهان میراث ۵۰۰ ساله

لباس هر انسان، چیزیست که به وسیله آن تن خود را می پوشاند. اما برای ایرانیان، لباس چیزی فراتر از یک پوشش معمولی برای بدن آن هاست. ایرانیان نه فقط به تناسب آب و هوایی که در آن زندگی می کنند، بلکه با توجه به موقعیت اجتماعی و اقتصادی افراد هم پوشش های بسیار متنوعی را برای مردان داشتند. یکی از این پوشش های سنتی عباست. لباسی بسیار ساده و سبک که معمولا آن را بر روی لباس های دیگر می پوشند. برای آشنایی با هنر ۵۰۰ ساله عبا بافی بهبهان با الی گشت همراه شوید.

هنر عبا بافی از گذشته هایی دور در جای جای کشورمان رونق داشته است. عبا، رو پوشی بسیار سبک و البته ساده است که معمولا بخشی از مردان ایرانی آن را بر روی لباس های دیگرشان می پوشیدند. طبق سنت های ایرانیان، عبا معمولا جامه و لباس اهالی علم و روحانیون بوده است. هرچند به دلیل راحتی این لباس و سبکی آن، تا همین دهه پیش بسیاری از مردان ایرانی در خانه هایشان آن را بر روی دوش های خود می انداختند. استفاده از پوشش عبا در کشور گستردگی بسیاری داشته و نمی توان آن را به مکانی خاص تعمیم داد. شهرهایی همچون بهبهان، بوشهر، نایین، مشهد و … شهرهایی بودن که عبا بافی در آن ها رونق چشم گیری داشته است. درون این شهرها، کارگاه عبا بافی بسیاری به فعالیت و تولید عبا مشغول بودند.

عبای بهبهان، یکی از با کیفیت ترین انواع عبا در ایران است که هنوز هم بسیاری از روحانیون کشور، عبای این شهر را برای پوشیدن انتخاب می کنند. عبای این شهر دو نوع دارد. یکی عبای تابستانی به نام “حله” و دیگری عبای کلفت و زمستانی به نام “چقه”. در تهیه عبای بهبهان از از نخ های دست ریس پشم گوسفندان و البته پشم شتر استفاده می شود. مردم بهبهان این نخ ها را در کارگاه های خانگی خود به وسیله موادی مثل حنا، پوست بلوط و یا پوست گردو رنگ آمیزی می کنند.

مثلا بازار هدف عبا بافان کشور، بیشتر شهرهای مذهبی کشورمان هستند. عبای بهبهان بیشتر به شهرهای مثل مشهد، قم، برخی شهرهای جنوبی و البته تعدادی از کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می شود.

بیشتر شهرت صنعت عبا بافی بهبهان به خاطر کیفیت مواد اولیه به کار رفته در ساخت آن و همچنین شیوه قدیمی و سنتی بافت آن است که بر خلاف دیگر شهرهای تولید کننده عبا در کشور، چندان به روز رسانی نشده است. نخ این عبا را به وسیله مواد و رنگ دانه های طبیعی و به شیوه کاملا سنتی رنگ آمیزی می کنند. عبای بهبهان در رنگ های مشکی، خرمایی، خاکستری و شیری به بازار عرضه می شوند.

در شهر تاریخی بهبهان، می توان بیش از ۱۰ کارگاه عبا بافی فعال و پر رونق را پیدا کرد. اکثر این کارگاه ها در بافت قدیمی این شهر و خانه های با صفا و حیاط دار آن بر پا شده اند. استاد کاران بسیاری عبا بافی بهبهان را رونق بخشیده اند. کارگاه های استادان “علی خوب”، “غلام عظیمی”، “تقی پریزاد”، ایرج مهدیان”، “اسدالله پریسوز”، “اسدالله یوسفی”، “ناصر مویدی”، “حسین مترصد”، “محمد دهداریان” و “جعفر مشغول الذکر” معروف ترین کارگاه های عبا بافی شهر بهبهان هستند.

استاد علی خوب درباره صنعت عبابافی اظهار داشت: این هنر از دیرباز در مناطق مختلف ایران مانند بوشهر، نائین و مشهد رواج داشته و حتی در کتب تاریخی آمده است، از زمان پیامبر بافت عبا در شهرهای عربستان مرسوم بوده و پس از آن، تولید عبا در بهبهان متمرکز شده و حدود 500 سال است که هنر عبابافی به عنوان یکی از صنایع دستی مهم در بهبهان محسوب می‌شود.

وی در تشریح تفاوت بافت عبا کنونی در مقایسه با دوران پیشین، افزود: شیوه بافت عبا در بسیاری از شهرها در مقایسه با گذشته متفاوت است و از دستگاه‌های مدرن یا پنبه‌های کارخانه‌ای در بافندگی استفاده می‌شود اما در بهبهان، بافندگان عبا همان شیوه قدیمی را که از اجدادشان به یادگار مانده است در بافت به‌کار می‌برند و دستگاه های عبابافی ساختاری قدیمی و سنتی دارند بیشتر این کارگاه ها در خیابان پیروز بهبهان و در مجاورت مسجد مکتب المهدی یا در کوچه شهید قنبریان واقه شده اند.

منبع: تسنیم .میراث‌آریا

هنر شیر دنگ بافی

شیر دنگ بافی یکی از صنایع‌دستی تزیینی - کاربردی استان خوزستان و مناطق بختیاری نشین کشور است.

این بافته های رنگارنگ که جنبه‌ خودمصرفی دارد ازنظر بافت همانند وریس است، تفاوت عمده‌ی آن با وریس در عرض کم و طول زیاد و همچنین تعبیه‌ی منگوله ها (آویز های پشمی الوان) به‌منظور زیبایی است.

دست زنان روستایی و عشایری، گنج این مردمان است.

اینان زندگی را در تار و پود گلیم ها و شیردِنگها می بافند و به نمایش می گذارند، زندگی ای شاد ، روحیه ای لطیف و عاطفه ای سرشار از نقش و نگارها و رنگهای شاد و سرزنده بافته هایشان پیداشت، نوارهای رنگارنگ و نقش دار شیردنگ نمایانگر مراسم شادی و سرور قوم بختیاری است. . “

زن هنرمند، این نوارها را با بسم ا… شروع به بافتن می کند و امیدوار است که رشته ی شادی های هیچ کس گسسته و پاره نشود

مواد اولیه عمده در تولید و بافت شیر دنگ از بهترین نوع پشم‌های بهاره است که زنان عشایر با ظرافت خاصی به‌وسیله‌ی ابزار ساده‌ای به نام پیلی به‌صورت رشته‌ی نازکی می‌ریسند و پس‌ازآن به روش رنگرزی گیاهی (سنتی) به رنگ های شاد و با طراوت رنگ‌آمیزی کرده و بعدازآن بر اساس طرح های ذهنی شروع به بافت می‌کنند. نوارهای رنگارنگ و نقش دار شیردنگ نمایانگر مراسم شادی و سرور قوم بختیاری است.

این مردم در جشن ها و عروسی ها بر سر سیاه چادرها و در خانه ها این نوارهای تزیینی را آویزان می کنند و به این ترتیب پیغام شادی خود را به میهمانان و آشنایان می رسانند. همچنین به جای طناب در بیشتر موارد استفاده می کنند. شیردنگ در اندازه های متفاوت و رنگهای زیبا و جذاب بافته می شود..

عکس:فاطمه عابدی/ایرنا

20 خرداد؛ روز جهانی صنایع دستی

در آبادان به علت فراوانی درختان نخل خرما، هنر حصیر بافی به موازات شغل کشاورزی رواج یافته است واز مواد اولیه حصیربافی خوص (برگ درخت خرما) تولیداتی مثل محصولات کاربردی سبد‌ها، و زیرانداز‌ها، جارو دستی و سفره تولید می شود. این گزارش بمناسبت ۲۰ خرداد روز جهانی صنایع دستی تهیه شده است.

جاروی سنتی یکی از نمادهای اصالت و فرهنگ جوامع همنشین با نخلستان است.

جاروهای پیش یا حصیری از تارهای موازی ضخیمی که به یک دسته وصل شده‌اند تشکیل می‌شود.

جاروبافی از نخل در صنایع دستی ساکنان حاشیه خلیج فارس و استان های جنوبی ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و ابزاری از این صنعت فراهم می شود که برای پاکیزگی است.

اگر چه وجود جارو برقی باعث شد که کاربرد جارو دستی در همه خانواده‌ها و حتی روستاها، کنار رود ولی در سال‌های اخیر بسیاری خانواده‌ها به این نتیجه رسیدند که گاهی جارو برقی نمی‌تواند جای جاروی دستی را برای نظافت خوب بگیرد

همچنین آبادانی ها کلاه آفتابی حصیری، سفره، بادبزن، سبد نان ،خورجین خرما و سفره ساده خانواده آبادانی روی حصیر بافته شده از برگ درخت خرما درست می‌کنند

عکس : فرید حمودی/فارس