راهنمای محلی خوزستان

از مقدم تهران تا مقدم شوشتر

از زمان بهره برداری خانه تاریخی مقدم شوشترچندین سال میگذرد و در این مدت از سراسرکشور پیامهایی دریافت کردیم که این خانه با خانه تاریخی مقدم تهران ارتباطی دارد یا نه!!
با توجه به علاقه مندی دوستان تاریخچه این دو اثر تاریخی را به صورت خلاصه در اختیار دوستان قرار گرفته است.این مقاله براساس توضیحات و گفتگوهای مستقیم با خاندان مقدم در سرار کشور تنظیم شده است.

معرفی خاندان مقدم:
خاندان مقدم یکی از خاندان‌های معروف ایرانی در دوره صفوی، افشار، زندیه و قاجار بود که از نسل روسای ایل مقدم بودند. شاخه‌های این خانواده درمراغه، هشترود، تهران و منطقه چرگر در نزدیکی زنجان زندگی می‌کردندو عنوان ایل مقدم به این خاطر بوده که در لشکرکشی ها، مقدم و جلودار سپاه بودند

نمایی از خانه و موزه مقدم تهران

موزه مقدم دانشگاه تهران

موزه مقدم دانشگاه تهران یا به عبارتی خانه مقدم از جمله خانه‌های مجلل دوران قاجار، متعلق به یکی از درباریان آن دوران به نام محمد تقی خان احتساب الملک، است. احتساب الملک دارای دو پسر به نام‌های حسن و محسن بود که برای ادامه تحصیل به اروپا رفتند.

تصویر حسن و محسن مقدم

برادر کوچکتر، محسن، پس از اتمام تحصیلات خود در رشته‌های نقاشی، تاریخ هنر و باستان‌شناسی در سال ۱۳۱۵ ه.ش به ایران بازگشت و به همراه همسرفرانسوی خود «سُلما» در خانه پدری ـ محل کنونی موزه مقدم ـ ساکن شدند و در کنار فعالیت‌های علمی به گردآوری آثار و اشیاء تاریخی و فرهنگی پرداختند.

تصویر استاد محسن مقدم در کنار استادان دانشگاه تهران

نماهایی از خانه و موزه مقدم تهران
این خانه لقب زیباترین و باارزش‌ترین خانه جهان را از دید بسیاری از نویسندگان و بازدیدکنندگان گرفته است. در طراحی و ساخت این خانه به اصول معماری ایرانی مانند حوض ایرانی‌، شیشه رنگی ایرانی و اصول فضاسازی باغ ایرانی توجه شده است.

خانه مقدم شوشتر
با توجه به اینکه خاندان مقدم در زمینه تجارت و بازرگانی فعالیت داشتند برای تجارت و بازرگانی به استانها و شهرهای که در روزگار خود مشهور بودند مهاجرت کردند که یکی از این شهرها شهرشوشتر مرکز استان خوزستان تا حدود صد سال پیش بود.که در شهر شوشتر مجموعه ای به نام مجموعه مقدم ساخته که این مجموعه شامل خانه...مسجد...حمام...ساباط و سرا می باشد

خاندان مقدم در شوشتر بیشتر به کار بازرگانی و تجارت مشغول بودند و طبق گفته های بازماندگانی بیشتر تجارت خاندان مقدم با کشور هندوستان و شهربئمبی بوده است.
از مجموعه شهری مقدم هنوز آثاری به یادگار باقی مانده است

که از نمونه های بارز آن میتوان به خانه تاریخی مقدم نام برد.

نمایی از خانه تاریخی مقدم شوشتر

خانه تاریخی مقدم بخشی از مجموعه تاریخی مقدم شوشتر و يكي از خانه های ارزشمند دوره ي قاجاریه و متعلق به خاندان مقدم از خاندان معروف دوره قاجاریه می باشد که در زمان قاجاریه برای داد و ستد و تجارت به استان خوزستان و شهرستان شوشتر مهاجرت کردند و درسال ۹۵ توسط سرمایه گذاری دو برادر دکتر کاظم مدرسیان و صادق خلیفه خریداری و با هزینه شخصی و توسط شرکت ساختمانی روشن راه جنوب مرمت شده است.
.

حضور چشم گیر مهمانان و گردشگران نوروزی ۹۷ در خانه تاریخی مقدم شوشتر

این خانه از لحاظ معماری تمامی عناصر و ویژگی های یک خانه شوشتری را دارا می باشد و معمار بنا با استفاده از دانش وهنر خود خانه ای زیبا با رعایت اصول خانه های سنتی ایران بنا نهاده است.استفاده از ستونهای سنگی که به نام گرگری معروف است و همچنین ستونهای آجری که در خانه های سنتی شوشتر مرسوم است استفاده از خوون چینی (تزیینات آجری)،پنجره های ارسی رنگی از ویژگی های معماری این خانه تاریخی می باشد.

.
.افتتاحیه خانه تاریخی مقدم شوشتر

خانه تاریخی مقدم از لحاظ زیر بنایی در سه طبقه شامل شوادون(زیر زمین)،طبقه هم کف وطبقه اول بنا شده است. شوادون این خانه که در گذشته با کاربری فضایی برای استراحت اهالی خانه در فصل گرما با عمق حدود ۱۰ در زیر زمین بنا شده و دارای سی سرا (نور سرا و تهویه هوا ) و کوره راه (راه های ارتباط زیرزمینی با خانه های اطراف) می باشد

همچنین در کنار این خانه ساباط مقدم یکی از ساباط های تاریخی شوشتر نیز واقع شده است.

ساباط تاریخی مقدم شوشتر

این خانه با توجه به اینکه در بافت تاریخی و ارزشمند شوشتر قرار گرفته است با کاربری شامل شوادون (زیر زمین) به عنوان نگارخانه دائمی ، طبقه هم کف و طبقه اول به عنوان سفره خانه سنتی و کافی شاپ مشغول به فعالیت می باشد.

نگارخانه شوادون واقع در زیر زمین خانه تاریخی مقدم شوشتر

در طول تحقیق با برخی از بازماندگان خاندان مقدم نیز درباره خاندان مقدم مصاحبه ای انجام شد که با توجه به گستردگی خاندن مقدم در ایران و کشورهای مختلف بر ارتباط خانه مقدم تهران با خانه مقدم شوشتر تاکید داشتند که براساس اسنادی که در اختیار خاندان مقدم می باشد گواه بر این ارتباط می باشد.

عکس یادگاری با بازماندگان خاندان مقدم

تحقیق و نگارش :ابوالفضل مهدی پور

دهکده توریستی تفریحی زراس

دهکده توریستی تفریحی زراس دهکده ای کوهپایه ای با مساحت دویست و شش هکتار یا دو میلیون و شصت هزار متر مربع در شمال شرق خوزستان و دوازده کیلومتری شهرستان دهدز در دل کوههای منگشت زاگرس واقع شده است.

این دهکده که به نگین زاگرس معروف است دارای چشم اندازی بسیار زیبا از دریاچه سد کارون سه، جنگل های بی نظیر بلوط و قله قارون با ارتفاع 3600 متری میباشد که تقریبا بیش از نیمی از سال پوشیده از برف است، از همین رو چشم انداز دهکده زراس را به یک پوستر بسیار خاص از طبیعت یا یک اثر نقاشی بسیار زیبا تبدیل کرده است و دهکده توریستی تفریحی زراس با هدف نشان دادن این زیبایی بی نظیر و ایجاد فضایی امن ، آرام و دلنشین و فراهم نمودن امکانات، تفریحی، خدماتی، اقامتی و ورزشی برای هم میهنان عزیزمان تاسیس شده است.

این دهکده در حال حاضر دارای تقریبا سی دستگاه ویلا ساخته شده و چندین دستگاه ویلا در حال ساخت شخصی و حدود بیست سوئیت اقامتی برای گردشگران عزیز می‌باشد اما اگر بخواهیم از امکانات در حال ساخت زراس نام ببریم اول از همه باید به هتل پنج ستاره در حال احداث بلوط زراس اشاره کنیم که با توجه به طراحی های انجام شده قطعا یکی از بهترین و مجهزترین هتلهای کشور خواهد بود و دارای امکانات تفریحی رفاهی و ورزشی فراوانی میباشد که در قسمت هتل بلوط سایت ذکر شده اند.

دهکده تفریحی زراس با توجه به طبیعت خدادادی و زیرساخت‌ها و امکانات فراهم شده و در حال ساخت مکان بسیار امنی برای سرمایه گذاری هموطنان عزیزمان بوده تا با خرید زمین یا خرید ویلا در یکی از خاص ترین لوکیشن های کشور دارای ملک باشند، از دیگر محاسن خرید ملک در زراس این است که با توجه به مجوزهای هیات دولت و کارگروه زیربنایی استان خوزستان و جهاد کشاورزی کشور مبنی بر تغییر کاربری نود و سه هکتاری و دارا بودن مجوز برداشت آب هشتاد و هشت لیتر در ثانیه دهکده و سند قطعی غیر منقول و پروانه ساخت برای زمینها سرمایه گذاران دیگر نگرانی بابت ساختن غیر قانونی ویلا یا هدر رفت سرمایه ندارند و قطعا فعالیت‌های عمرانی زیرساخت‌ها و امکانات دهکده باعث رشد روزافزون ارزش سرمایه گذاری هم میهنان عزیزمان در دهکده توریستی تفریحی زراس نیز خواهد بود.

با توجه به واقع شدن دهکده توریستی تفریحی زراس در دل کوههای منگشت زاگرس این منطقه مملو از مناطق دیدنی چهار فصل میباشد از باغات میوه و جنگلهای بلوط گرفته تا کوههای سربه فلک کشیده، آبشارها، رودخانه ها و دریاچه زیبای سد کارون سه که از مهمترین و محبوب ترین مکانهای بسیار نزدیک به زراس میتوان به روستای شیوند که دارای باغات میوه، رودخانه و آبشار با ارتفاع پنجاه متری میباشد نام برد، شیوند در فاصله ده دقیقه ای با قایق از اسکله زراس و نیم ساعته با خودرو از دهکده زراس میباشد. از دیگر مکانهای دیدنی اطراف زراس که محبوبیت زیادی بین طبیعت دوستان کشور عزیزمان حتی توریستهای خارجی پیدا کرده میتوان به تنگ قاسمی اشاره کرد، تنگ قاسمی شکافی چند صد متری بین کوههای سر به فلک کشیده زاگرس میباشد که از یک طرف شکاف به آبشار و از طرف دیگر به دریاچه سد کارون سه منتهی میشود، فاصله تنگ قاسمی تا اسکله تفریحی زراس بیست دقیقه با قایق میباشد. اطراف زراس مناطق دیدنی و تفریحی فراوان دیگری نیز وجود دارد که از بین این همه میتوان به روستای سادات، دره خرسان، منطقه بلوط بلند، روستای حاجی کمال، روستا و آبشار فالح و دشت بلوط های راست قامت چال یدالله اشاره کرد.

با توجه به واقع شدن دهکده توریستی تفریحی زراس در دل کوههای منگشت زاگرس این منطقه مملو از مناطق دیدنی چهار فصل میباشد از باغات میوه و جنگلهای بلوط گرفته تا کوههای سربه فلک کشیده، آبشارها، رودخانه ها و دریاچه زیبای سد کارون سه که از مهمترین و محبوب ترین مکانهای بسیار نزدیک به زراس میتوان به روستای شیوند که دارای باغات میوه، رودخانه و آبشار با ارتفاع پنجاه متری میباشد نام برد، شیوند در فاصله ده دقیقه ای با قایق از اسکله زراس و نیم ساعته با خودرو از دهکده زراس میباشد. از دیگر مکانهای دیدنی اطراف زراس که محبوبیت زیادی بین طبیعت دوستان کشور عزیزمان حتی توریستهای خارجی پیدا کرده میتوان به تنگ قاسمی اشاره کرد، تنگ قاسمی شکافی چند صد متری بین کوههای سر به فلک کشیده زاگرس میباشد که از یک طرف شکاف به آبشار و از طرف دیگر به دریاچه سد کارون سه منتهی میشود، فاصله تنگ قاسمی تا اسکله تفریحی زراس بیست دقیقه با قایق میباشد. اطراف زراس مناطق دیدنی و تفریحی فراوان دیگری نیز وجود دارد که از بین این همه میتوان به روستای سادات، دره خرسان، منطقه بلوط بلند، روستای حاجی کمال، روستا و آبشار فالح و دشت بلوط های راست قامت چال یدالله اشاره کرد.

عکس:احمد ریاحی دهکردی/ایرنا

آتش از دل خاک؛ تَشکوه رامهرمز

تَشکوه رامهرمز، واقع در استان خوزستان با آتش خاموشی‌ناپذیر خود، قرن‌ها است که می‌سوزد.

تَشکوه رامهرمز که در منطقه زاگرس خوزستان قرار دارد، شب‌های زمستان گرمابخش محیط اطراف خود است.

هنگام غروب و در دل سیاهی شب، شعله‌های رقصان تَشکوه نگاه گردشگران را مجذوب خود می‌کنند.

این پدیده اسرارآمیز در سال ۱۳۹۰، در فهرست آثار طبیعی ملی به ثبت رسید. اسم‌گذاری‌ تَشکوه رامهرمز نیز ریشه در گویش منطقه دارد.

بومی‌های رامهرمز در گویش محلی به آتش، «تَش» می‌گویند.

به همین خاطر این اسم را روی این کوه گذاشتند.

به گفته کارشناسان زمین شناسی دلیل شعله ور شدن آتش کوه گوگرد موجود در زمین و متصاعد شدن گاز طبیعی از عمق زمین به سطح است

گازهای هیدرکربوری از لایه‌های مختلف زمین عبور میکنند و از هر درز و شکافی در سطح زمین به بیرون شعله ور میشوند به طوری که در شب نور سوختن این گاز بیشتر دیده میشود. روشنی آتش این کوه در تاریکی شب جلوه زیبایی به منطقه می‌دهد به گونه ای که تا به حال توانسته گردشگران زیادی را در ساعات شب به سوی خود بکشاند.

نسیم منصوری

آیین سنتی «گرگیعان» در اهواز و کارون

هر سال همزمان با میلاد امام حسن مجتبی (ع) مراسم قدیمی و کهن «گرگیعان» برگزار می‌شود. «گرگیعان» یا «قرقیعان» نام یک آئین سنتی رایج بین مردم عرب استان خوزستان، در نیمه ماه رمضان توسط کودکان اجرا می‌شود. کودکان با پوشیدن لباس‌های نو و محلی یعنی دشداشه برای پسران و عبا برای دختران، به خانه‌های مختلف می‌روند و عیدی و شیرینی می‌گیرند.

«گرگیعان» جشنی کودکانه است که هر ساله در بین عرب‌های خوزستان در شب ۱۵ ماه رمضان و به یاد امام حسن (ع) اولین نوه پیامبر اسلام با شکوهی خاص برگزار می‌شود.

به گزارش خبرنگار مهر، «من در میان شما دو امانت نفیس و گرانبها می‌گذارم یکی کتاب خدا قرآن و دیگری عترت و اهل بیت خودم». این سخن پیامبر اسلام است. این حدیث شریف هر ساله در نیمه ماه رمضان با حضور پرشور مردم به خصوص کودکان در شب ۱۵ ماه رمضان در جشنی خیابانی و کودکانه که گرگیعان نام گرفته است، مصداق پیدا می‌کند.

آئین گرگیعان همه ساله به مناسبت میلاد امام حسن مجتبی (ع) در بسیاری از نقاط خوزستان به صورت مردمی برگزار می‌شود که در سال‌های اخیر در شهرهای مختلف خوزستان در مکانی خاص به صورت نمادین نیز برگزار می‌شود و مورد حمایت بسیاری از دوستاران اهل بیت قرار می‌گیرد.

«گرگیعان» نام جشنی کودکانه است که همزمان با شب میلاد امام حسن (ع) در اهواز و بسیاری از شهرهای خوزستان برپا می‌شود. در روز گرگیعان رسم است کودکان و نوجوانان بعد از اذان مغرب به کوچه‌ها بروند و هر کدام دو سنگ در دست گرفته و بر هم می‌کوبند و شعرهای مربوط به این آئین را تکرار می‌کنند.

همزمان با شعر گفتن، درِ خانه‌ها را می‌زنند و اهالی خانه شیرینی و شکلات‌های محلی در کیسه‌های کودکان می‌گذارند. اجرای مراسم گرگیعان همچون نام آن با سرودخوانی‌های مختلفی در بین مردم همراه‌است؛ برای نمونه کودکان با شعار «قرقیعان و قرقیعان بین اقصیر و رمضان» «قرقیعان و قرقیعان بین شعبان و رمضان» و همچنین شعارهای «انطونه حق‌الله یرضی علیکم‌الله» «حق خداوند را بدهید خداوند از شما راضی باشد» و «عطونا الله یعدیکم بیت مکه یودیکم» «به ما عیدی بدهید که خدا عیدی سفر مکه به شما بدهد» به کوچه‌ها روانه می‌شوند.

همچنین شعرهای «ماجینه یا ما جینه حل الکیس و انطینا» یعنی «آمدیم و آمدیم – در کیسه را باز کن و به ما عیدی و شیرینی بده» سروده می‌شود. اگر اهالی خانه در پشت بام باشند کودکان خطاب به آنها می‌گویند: «یا اهل سطوح تنطونه لو نروح» یعنی «ای افرادی که بالای پشت بام ایستاده‌اید، به ما عیدی میی دهید یا برویم؟

کودکان در این روز با کیسه‌هایی که به گردن آویزان می‌کنند به در خانه‌ها می‌روند و با سنگ‌هایی که در دست دارند و ضرب‌آهنگ سنگ‌ها نیز شعرخوانی می‌کنند. همسایه‌ها با شنیدنِ شعر و سنگ‌زدن‌های کودکان به در خانه‌ها می‌روند و با شیرینی، بادام و دیگر تنقلات از کودکان پذیرایی می‌کنند.

اما مشهور ترین شعر «گرگیعان و گرگیعان، الله یعطیکم رضعان» به معنای گرگیعان و گرگیعان خداوند به شما بچه عطا کند، است.

درباره وجه تسمیه این آئین گفته شده است که کلمهه «قرقیعان» از «قرع الباب» به معنای در زدن گرفته شده‌است. به این دلیل که کودکان در خانه‌ها را برای گرفتن شیرینی و عیدی می‌کوبند. نظر دیگری که درباره معنی «گرگیعان» آمده‌است این است که می‌گویند قرقیعان از کلمه «قرّه العین» گرفته شده است.

مراسم گرگیعان مصادف است با تولد امام حسن (ع) و خوشحالی حضرت محمد (ص) برای تولد اولین نوه اش، گفته شده که مردم برای عرض تبریک به امام علی (ع) و همسرش حضرت فاطمه زهرا «قره عین! قره عین!» گویان به در منزلشان می‌رفتند و کم‌کم به صورت آئینی هرساله در میان مسلمانان رواج پیدا کرد.

این آئین در کشورمان در خوزستان، بوشهر و حتی در کیش برگزار می‌شود. همچنین کشورهای همسایه شیعه نشین نیز این آئین را هرساله به صورت با شکوهی برگزار می‌کنند.

آئین گرگیعان سال ۱۳۹۵ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث معنوی مردم عرب ایران به ثبت رسید؛ این آئین در بوشهر و هرمزگان با عنوان گرنگشو یا گره‌گشو، گرنگشو، قرقاعو و… شناخته می‌شود.

این جشنِ کودکانه را می‌توان بزرگ‌ترین جشن کودکانه کشور دانست و امیدوار است در آینده به یکی از ظرفیت‌های جذاب گردشگری کشور به ویژه برای علاقمندان به مردم شناسی تبدیل شود

عکس :سید خلیل موسوی/مهر

محمد آهنگر/فارس

دژ محمدعلی خان - دزفول

دزفول از جمله شهرهای قدیمی و چند هزار ساله ایران است که بسیاری از جاذبه‌های گردشگری را در دل خود جای داده است. یکی از این جاذبه‌های گردشگری دژ محمدعلی خان است. دژی طبیعی و معروف که در قدیم با نام دژ علی مردان خان نیز شناخته می‌شد و دارای جویبارها و آبشارهای وصف نشدنی است. در کتب تاریخی نیز با نام‌های دز استوار، دز، مندزون یا دژ محمدعلی خان از این قلعه مستحکم یاد کرده‌اند. یکی از زیباترین جاهای گردشگری خوزستان که طرفداران زیادی هم دارد دژ مستحکم محمد علی خان است که در فاصله ۲۵ کیلومتری سردشت و ۶۵ کیلومتری شمال شهر دزفول قرار دارد. قله آن ارتفاعی در حدود ۱۵۵۰ متر دارد. دژ محمدعلی خان یا دژ سردشت در سال ۱۲۳۲ هجری شمسی، مقر مربوط به مبارزات محمدعلی خان (اول) محمودصالح چهارلنگ بختیاری (پدربزرگ شیر علیمردان خان بختیاری و محمدعلی خان دوم) علیه ظلم‌های خانلرمیرزا احتشام الدوله حاکم لرستان و خوزستان و پسرش ابراهیم‌میرزا در حکومت قاجار بود.

محمدمهدی عاملی/ایسنا