راهنمای محلی خوزستان

يادداشتي در مورد نامگذاري مسجد سليمان

M.I.S از كجا آمد؟!

علامت اختصاري MIS نشانه مشهوري است كه براي ناميدن شهر مسجد سليمان ـ قديمي‎ترين اقليم نفتي ايران- مورد استفاده قرار مي گرفته و تا به امروز هم كما بيش استفاده مي شود.

در نخستين سال هاي كشف نفت، نام مسجدسليمان، در مكاتبات و نامه ‎نگاري‎ هاي اداري، به صورت مخفف و به اين شكل استفاده مي‎شد. كما اينكه در مكاتبات شركت نفت، حتي واژ‎گاني كوتاه‎تر از اين هم معمولاً مخفف‎سازي مي‎شد كه از جمله آنها مي‎توان به عبارت استفاده از حروف اختصاري AZ براي ناميدن شهر اهواز اشاره كرد.
اما عبارت Masjed Suliman چگونه بهMIS تبديل شده و حرف I در بين دو حرف M (حرف اول مسجد) و S (حرف اول سليمان) به چه منظور به كار رفته است؟
واقعيت اين است كه حرف I در اينجا نقش آوانگاري و حرف وصل كننده را دارد. به عبارتي متصل كننده دو بخش اسم مسجدسليمان است و نه چيز ديگر.

اگر چه شباهت اين عبارت با حروف اختصاري عبارت ديگري به نام "سيستم اطلاعات مديريت"(Management Information System) اين شبهه را به وجود آورده بود كه منظور از عبارت اختصاري MIS، اشاره به اين اصطلاح مديريتي بوده است. در واقع از آنجا كه فعاليت هاي صنعت نفت در آن سال ها در مسجد سليمان متمركز بود، براي ناميدن آن از اين عبارت تخصصي و كاربردي در علم مديريت استفاده شد. حال آن كه چنين تصوري صحيح نيست.

اين تصور تا بدانجا پيش رفت كه در برخي كتاب هاي منتشر شده در مورد نفت و مسجدسليمان نيز بازتاب يافت و پر واضح است كه اين اشتباه، صرفا از تشابه اين دو ناشي شده و در صورت تحقيق بيشتر، قابل پيشگيري بود !
جهت مستند بودن و ارائه مدرك براي عدم هم معنا بودن دو واژه MIS به معناي سيستم اطلاعات مديريت و ديگري مخفف نام مسجدسليمان، به سه سند معتبر و دقيق زير اشاره مي شود :
سند اول: پلاك نصب شده بر شير دهانه چاه F7 كه مدت ها در محل ورودي ساختمان مركزي شركت نفت انگليس (بريتانيك‎ هاوس) در لندن به نمايش عموم گذاشته شده و تصوير آن در صفحه 93 كتاب "رئيس نفت" تأليف علي يعقوبي‎نژاد به چاپ رسيده است. با دقت در اين پلاك در سطح اول آن مشاهده مي‎كنيم كه نام Masjad – I – Sulaiman حك شده است.
به عبارتي اين سند تاييد مي كند كه حرف I حرف اتصال بين دو واژه «مسجد» و «سليمان» است و مخفف‎سازيMIS نيز از اين عبارت گرفته شده است.
سند دوم: نقشه مربوط به خاورميانه در سال 1901 ميلادي است كه در كتاب تاريخ جهاني نفت (جلد اول) نوشته دانيل يرگين ترجمه غلامحسين صالح‎يار (صفحه 267) چاپ گرديده است. در اين نقشه كه به زبان انگليسي نشانه‎گذاري شده است نيز مشاهده مي‎كنيم كه مسجدسليمان با عنوان Masjad – I – Sulaiman قيد گرديده و در اين سند از واژه سيستم اطلاعات مديريت و مشابه آن خبري نيست.
سند سوم: سند سوم قابل ارائه، برگه ‎هاي حقوقي مربوط به ژوئن 1950 ميلادي است كه شركت نفت ايران و انگليس براي كاركنان صادر مي‎نموده و نمونه مذكور را در كتاب "مسجدسليمان نيم قرن چپاول" (صفحه 214) مي‎توانيم ببينيم. در بالاي اين برگ حقوقي نيز عنوان Masjad – I – Sulaiman ذكر گرديده و مشخص مي‎نمايد كه كاربرد حرف I چه بوده است.
البته ذكر اين نكته بي مناسبت نيست كه استعمال حرف I در بين اسامي دو بخشي مختص نام مسجدسليمان نبوده و حتي در جاهاي ديگر نيز به كار رفته است. كما اينكه در همان نقشه پيش گفته از كتاب تاريخ جهاني نفت نيز مي‎بينيم كه واژه «ميدان نفتون» به شكل Maidan – I – Nafton آمده است.
با استناد به اين اسناد و مدارك مطمئناً جاي شك و شبهه‎ اي در خصوص معناي واژه‎ مورد بحث باقي نمي‎ماند كه MIS مخفف نام مسجدسليمان است و هر كاربرد ديگري براي آن در خصوص مسجدسليمان نمي‎تواند صحيح باشد.

فرشيد خداداديان

منابع

علي يعقوبي نژاد، رئيس نفت/ انتشارات يادواره كتاب/ صفحه 93
دانيل يرگين: تاريخ جهاني نفت/جلد يك /ترجمه غلامحسين صالحيار/ انتشارات اطلاعات/ صفحه267
فرشيد خداداديان/ مسجد سليمان، نيم قرن چپاول/ انتشارات آرويج/ ص 214

باغ وحش دز

باغ وحش «دز» اولین پارک وحش بخش خصوصی و تنها حیات وحش استان خوزستان سال ۱۳۹۴، با مجوز رسمی سازمان حفاظت محیط زیست توسط بخش خصوصی و با هدف نگهداری اصولی گونه‌های جانوری و آموزش شهروندان در زمینه محیط زیست و حفاظت از آن در شهرستان دزفول احداث شد. این پارک وحش در مساحتی حدود هشت هکتار، بیش از دو هزار گونه از پرندگان و سایر جانوران مانند خرس، شیر، قرقاول، گرگ و روباه، گوزن اروپایی، آهو، ببر، پلنگ و راکون را نگهداری می‌کند

خانه «علامه شیخ جعفر شوشتری» شناسنامه دینی خوزستان است.

مجموعه تاریخی علامه شیخ جعفر شوشتری فرصتی است که بها دادن به آن، ماندگار کردن مجاهدت‌های نسلی عالم و عالم‌پرور در این دیار است.

میراثی که مرور، مطالعه و مرمت آن به منزله بازیافتن شناسنامه و هویت فرهنگی و دینی ما است

علامه شیخ جعفر شوشتری، از علمای گذشته شوشتر و خوزستان است. شیخ عباس قمی درباره مقام علامه شیخ جعفر شوشتر می‌نویسد «جلالت شأنش زیاده از آن است که ذکر شود.» او صاحب کتاب معروف «خصائص الحسینیه» است که برخی پژوهشگران معاصر درباره آن گفته‌اند «کتابی است که بیشتر درون خواننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد تا ذهن او را و به‌طور کلی شیوه شیخ سخن گفتن با دلهاست و به همین دلیل، کشش ویژه‌ای در کلام اوست» (سنگری، عاشورا نگاران، ج ۲، ص ۵۲، ۶۸ و ۶۹). همچنین گفته شده بخشی از اطلاعاتی که در کتاب‌های آیت‌الله شیخ جعفر شوشتری موجود است، محصول الهام‌های او هستند.

تورق در مجالس و منابر باقی مانده از شیخ و همین‌طور کتاب خصائص این نکته را برای خواننده به خوبی روشن می‌سازد. مرحوم حاج شیخ جعفر، از بزرگان علما و مشاهیر دانشمندان عصر خود بود. او در سال ۱۲۳۰ شوشتر متولد شد و پس از خواندن مقدمات و ادبیات به نجف اشرف مهاجرت کرد و در این شهر و همچنین در کربلا از محضر علمای آن دوران بهره برد و چند سالی نیز از درس شیخ مرتضی انصاری استفاده کرد.

او بعد از بازگشت به شوشتر مرجع تقلید مردم خوزستان شد. در شوشتر حسینیه‌ای بنا کرد که تاکنون نیز موجود است. در سال ۱۳۰۳ هجری قمری یعنی در ۷۳ سالگی وفات یافت و پیکر او در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

هم‌اکنون در شوشتر، مجموعه‌ای شامل خانه، حسینیه و مسجد از علامه شیخ جعفر شوشتری موجود است، مجموعه‌ای بزرگ و کم‌نظیر که مرمت آن از سال ۹۶ آغاز شده است. علی‌محمد چارمحالی، کارشناس حفاظت و مرمت و مسئول اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان شوشتر در گفت‌وگو با ایکنای خوزستان درباره مجموعه تاریخی شیخ جعفر شوشتری گفت: این بنا در سال ۱۲۵۵ قمری حدود ۲۰۰ سال پیش توسط حاج شیخ جعفر شوشتری ساخته شد.

این بنا در چهار طبقه طراحی شده و معماری آن از سنگ و آجر است. تزئینات مختلفی در این بنا به کار رفته و زیباترین قسمت آن تزئینات کار شده روی چوب و سنگ در قسمت ورودی خانه است. علاوه بر آن، تزئینات بسیار زیبایی در پیشانی ایوان خانه شیخ جعفر شوشتری داریم که جالب توجه و دیدنی است.

چهارمحالی خانه شیخ جعفر شوشتری یک خانه کاملاً ایرانی از نظر فرم معماری است. بعد از ورودی خانه چندین ساباط قرار دارد، بعد از آن یک حسینیه است که پیش از این مدرسه بود. این خانه شبستان زیبایی دارد. در سطح پایین‌تر شَوادون قرار دارد که محل استراحت خانواده بود. محله میدان شیخ یکی از مجموعه‌های تاریخی شوشتر است که به عنوان مجموعه حاج شیخ جعفر شوشتری می‌شناسیم و شامل مسجد، خانه، چندین ساباط و حسینیه است که در دل میدان شیخ قرار دارد. مسجد کنونی، قبل از زمان حاج شیخ جعفر، خانقاه بود که تبدیل به مسجد شد. به نظر می‌آید علامه در دوران جوانی این بنا را ساخته‌اند. تاریخ وفات حاج شیخ جعفر شوشتری ۱۳۰۳ قمری است که بعد از سفر به عتبات به تهران می‌آید، در مسجد سپه‌سالار تهران نماز می‌خواند و بعد از نماز ملاقاتی با ناصرالدین شاه قاجار دارد و در خصوص رعایت حقوق مردم و رعیت مکاتباتی نیز با او انجام می‌دهد. بعد به خراسان می‌رود و نرسیده به عتبات در کرمانشاه وفات می‌کند.

پیکر او به نجف منتقل می‌شود و در آنجا به خاک سپرده می‌شود. در دوره خود این بنا از مراکز علمی معروف در شوشتر بود که بسیاری از بزرگان استان از جمله آیت‌الله جزایری، نماینده سابق ولی‌فقیه در استان در حسینیه آن درس خوانده است.

تصاویری از دهه ۲۰ و ۳۰ شمسی از این مدرسه برجای مانده که نشان می‌دهد این مجموعه در آن زمان همچنان پابرجا بود. تا زمانی که حاج شیخ محمدکاظم شوشتری، نوه شیخ جعفر زنده بود، مدرسه و حسینیه رونق داشت. هم‌اکنون حسینیه صرفاً برای برگزاری مراسم عزاداری استفاده می‌شود. چهارمحالی از دیگر شخصیت‌های مؤثر این خاندان، شیخ مرتضی دیگر نوه علامه شیخ جعفر (برادر شیخ محمدکاظم و فرزند شیخ محمدعلی) است. شیخ مرتضی در جوانی توسط عمال انگلیس در شوشتر ترور می‌شود.

او علیه سیاست‌های انگلیس در خوزستان و شوشتر جبهه‌گیری می‌کرد لذا تصمیم گرفتند او را از سر راه بردارند. به دنبال آن از طریق پشت‌بام منزل شبانه در حسنیه او را ترور می‌کنند. نیاز است که درباره انگلیس‌ستیزی خانواده شیخ جعفر شوشتری فصل جداگانه‌ای باز شود چرا که این خانواده با سیاست‌های انگلیس در شوشتر مبارزات جدی داشتند. چهارمحالی در بخش دیگری از سخنان خود درباره بازسازی خانه شیخ جعفر شوشتری با بیان اینکه میراث فرهنگی از نظر اعتبارات تهی است، گفت: میراث فرهنگی جزو پایین‌ترین دستگاه‌ها از جهت اعتبارات است. متأسفانه از آنجایی که از نظر اعتبارات بسیار ضعیف هستیم در این زمینه با مشکل مواجهیم. می‌طلبد یک فکر جدی برای این موضوع اندیشیده شود. آثار مذهبی اسلامی و حتی آثار قبل از اسلام فراوانی در شوشتر وجود دارد که جزو بناهای بی‌نظیر در جهان هستند، اما این بناها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و در حال تخریب هستند. چارمحالی اعتبارات قطره‌چکانی وارد میراث می‌شود. به عنوان کارشناس حفاظت و مرمت آینده بسیار بدی برای اماکن تاریخی و مذهبی شوشتر پیش‌بینی می‌کنم. به دلیل شکستگی لوله‌های شهری این بناهای تاریخی وضعیت ناپایداری دارند و با توجه به اعتبارات کم و اتفاقات خطرآفرین، آینده خوبی در انتظار آنها نیست.

در شهرهایی مثل شوش و شوشتر تمدن بشری رشد کرده است. گوشه به گوشه این شهر آثار مذهبی وجود دارد. علاوه بر آن آثاری از قبل از دوره اسلام در این شهر وجود دارد که حرف‌های زیادی از نظر اجتماعی و فرهنگی برای گفتن دارند. در همین خانه شیخ جعفر شوشتری هشتی ورودی خانه حاکی از فرهنگ مردم این شهر است که آداب اسلامی آنها را در مراودات نشان می‌دهد. چارمحالی کلون‌های مردانه و زنانه‌ای که روی درهای خانه نصب شده است حکایت از فرهنگ اینجا دارد که در معرض نابودی است. از همکارانم در اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تشکر می‌کنم اما اعتبارات موجود برای شهرستان شوشتر ناچیز است. نسبت به این بناها مهربان باشیم. میراث مذهبی و تاریخی را به عنوان تهدید نگاه نکنیم. این‌ها می‌توانند باعث جذب گردشگر شوند و بیانگر فرهنگ خوزستان هستند. علامه شیخ جعفر شوشتری جایگاه بلندی ین مردم شوشتر و استان دارد؛ این جایگاه مرهون وسعت علم، وارستگی، محبت و معرفت عمیق و گسترده او به اهل بیت(ع) و آثار ماندگار او برای قرآن و اهل بیت(ع) است. مجموعه تاریخی علامه شیخ جعفر شوشتری در صورت مرمت و بازسازی کامل می‌تواند جلوه‌ای از این میراث معنوی را در مقابل دید گردشگران داخلی و خارجی به نمایش بگذارد و پایگاهی برای مرور تمدن دیرینه این دیار باشد. میراث علامه شیخ جعفر شوشتری، فرصتی است که بها دادن به آن، بها دادن و ماندگار کردن مجاهدت‌های نسلی عالم و عالم پرور در این دیار است. میراثی که مرور و مطالعه و مرمت آن، به منزله بازیافتن شناسنامه و هویت فرهنگی و دینی ما است.

منبع:خبرگزاری ایکنا

کلیسای مسیحیان اهواز

اگرچه در شهر اهواز سه کلیسا وجود دارد، اما یکی از این اماکن کلیسای مسیحیان کلدانی، آشوری و کاتولیک یا همان کلیسای "مارشمعون" است.

این کلیسا بیش از یکصد سال قدمت دارد که توسط کشیش فیلیپوس در سال ۱۹۶۴ تجدید بنا شد. تا قبل از ۱۹۶۴، این کلیسا، یک بنای کوچک بود که به دلیل مهاجرت مسیحیان کلدانی آشوری به اهواز به‌منظور اشتغال در صنایع نفتی و طرح‌های سدسازی و تبدیل این کلیسا به محلی برای استقرار خلیفه‌گری مستقل باید توسعه می‌یافت تا جوابگوی خانوارهای متعدد کلدانی و آشوری که در محلات مختلف اهواز سکونت داشتند باشد.

عکس‌های قدیمی و برجای مانده از کلیسا گویای آن است که این کلیسا از یک درب کوچک با سردری سنگی برخوردار بود که در سال ۱۹۶۴ و در نتیجه‌ی تجدیدبنا بزرگتر می‌شود تا تردد افراد ساده‌تر شود.

بنای اصلی کلیسا از یک تالار اصلی، صحن مقدس، دو اتاق جانبی و یک بالکن برخوردار است. در محوطه کلیسا همچنین بناهای جانبی برای انجام امور اداری و نیز کتابخانه، سالن اجتماعات و اقامت وجود دارد. کلیسای مسیحیان کلدانی آشوری کاتولیک اهواز در سال ۱۳۹۴ مرمت شد و برخوردار از ویژگی‌های ثبت بنا است.

به بهانه آغاز سال نو میلادی نگاهی خواهیم داشت به تصاویری از این بنای صدساله.

عکس :»سپیده سلمانوندی

همسایگی مسجد و کلیسا در «آبادان»

يكي از جاذبه‌هاي گردشگري جنوب خوزستان مجاورت مسجد و كليساي آبادان است كه جلوه‌اي بارز از احترام متقابل پيروان اديان الهي را به تصوير كشيده است.
كليساي سورت قاراپت آبادان، سال 1319 ساخته شده است؛ اين كليسا در زمان جنگ تحميلي آسيب ديد، و از سوي ستاد بازسازي مناطق جنگزده مرمت شد و سال 1382به عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيد.
اين روزها اگرچه به خاطر اندك بودن تعداد مسيحيان در آبادان آييني در اين كليسا برگزار نمي‌شود، اما اين كليسا بزرگترين تالار اجتماعات ارامنه مقيم آبادان محسوب مي‌شده است.
بر اساس اسناد، اين كليسا نخستين كليساي ارامنه آبادان در عصر حاضر محسوب نمي‌شود، بلكه پيش از احداث اين كليسا در آبادان دو كليساي ديگر نيز وجود داشته‌ است.
كليساي كريستوفر در منطقه بريم آبادان كه سال 1928 ميلادي (1306 هجري شمسي) احداث شد و متعلق به مسيحيان پروتستان آبادان بود و ديگر كليساي آبادان كه سال 1951 ميلادي (1329 هجري شمسي) تاسيس شد، كليساي آشوري بوده كه نزديك فلكه الفي جاي داشته و مورد استفاده مسيحيان آشوري آبادان قرار مي‌گرفته، كه امروزه ديگر از آن دو كليساي قديمي اثري بر جاي نمانده است.

کلیسا و مسجد دیوار به دیوار هم یکی از جاذبه‌های گردشگری و میراث فرهنگی جنوب خوزستان است که جلوه‌ای بارز از احترام متقابل پیروان ادیان الهی را به تصویر کشیده است. کلیسای قاراپت مقدس آبادان همجوار با مسجد امام موسی کاظم(ع) معروف به مسجد بهبهانی ها است و آبادان تنها مکانی است که در آن کلیسا و مسجد دیوار به دیوار در همسایگی هم هستند و تصویری از احترام متقابل میان پیروان ادیان مختلف الهی و از زیباترین جلوه های گفت و گوی تمدن ها را به تصویر کشیده است. در واقع آبادان تنها نقطه ای از ایران است که در آن کلیسا و مسجد همسایه هستند.

وقتی با دقت به گوشه و کنار خیابانها و مناطقی مثل زند و بریم آبادان نگاه بیندازید، می توان به وضوح بناهایی را دید که نشان از وحدت اقوام ساکن آن داشته و دارد. ساکنانی که با خوبی و خوشی در کنار یکدیگر زندگی می کنند و آئین های اعتقادی خود را نیز برپا می دارند.
زند نام خیابانی است در آبادان که از قدیم الایام کلیسای سورقارپت (کارپت) در کنار مسجد امام جعفر صادق (س) گذر ایام را به نظاره نشسته است و آن را خیابان ادیان می خوانند. در شهر آبادان به طور مجموع چهار کلیسا توسط گروه اطلاعات و آمار خوزستان شناسایی شده که متاسفانه تاکنون مشخصاتی از کلیسای قلب مسیح در اختیار این گروه پژوهشگر و یا سایران قرار ندارد.
کلیساهای شهر آبادان در مجموع دارای چهار هزار و ۷۱۰ متر مربع مساحت کل و دو هزار و ۵۱۰ متر مربع زیر بنا هستند، این کلیساها که متعلق به مسیحیان آشوری، پروتستان و گریگوری آبادان بودند در گذشته توسط سه کشیش ۴۷، ۶۰ و۶۱ ساله، یک متولی ۴۳ ساله، یک خادم ۵۷ ساله و دو سرایدار ۳۰ و ۶۲ ساله اداره می شدند.

کلیسای سورت قاراپت آبادان، سال ۱۳۱۹ ساخته شده و اگرچه این کلیسا در زمان جنگ تحمیلی آسیب، از سوی ستاد بازسازی مناطق جنگزده مرمت شد و سال ۱۳۸۲به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این کلیسا اکنون یکی از جاذبه های گردشگری خوزستان و جاهای دیدنی آبادان است که در سفر به این شهر نباید از دست داد. جهت بازدید از کلیسا بایستی از خادمان آن اجازه بخواهید که اغلب با روی خوش پذیرای مهمانان هستند.
این کلیسا اولین کلیسای ارامنه آبادان در عصر حاضر محسوب نمی‌شود، بلکه پیش از احداث این کلیسا در آبادان دو کلیسای دیگر نیز وجود داشته‌اند: کلیسای کریستوفر، در منطقه بریم آبادان که در سال ۱۹۲۸ میلادی (۱۳۰۶ هجری شمسی) احداث شد و متعلق به مسیحیان پروتستان آبادان بوده است و دیگر کلیسای آبادان که در سال ۱۹۵۱ میلادی (۱۳۲۹ هجری شمسی) تاسیس شد، کلیسای آشوری بوده که در نزدیکی فلکه الفی جای داشته و مورد استفاده مسیحیان آشوری آبادان قرار می‌گرفته، که امروزه دیگر از آن دو کلیسای قدیمی اثری بر جای نمانده است.

دیوارهای کلیسا دارای چهار در دو لنگه قهوه ای رنگ چوبی است که بر هر لنگه آن نقش صلیبی برجسته است؛ کلیسا دارای دو گنبد مخروطی شکل آلومینیومی است که یکی بر ساختمان اصلی کلیسا و دیگری در قسمت انتهایی کلیسا جایی که ناقوس واقع شده قرار دارند. در زمان حاضر تنها مادر مسیحی شهر بنام «صوفی کاروازیان» ملقب به خانم مانوکیان (به واسطه نام فامیل همسرش) تنها کلیدار کلیسای این شهر است که به طور سالانه و در روز عید کریسمس، در کلیسا را به روی مردمان شهرش که برای تبریک سال نو به او می آیند، می گشاید.