ابوالفضل مهدی پور
آسیابهای آبی دزفول؛ قرنها گردش آب و سنگ
آسیابهای آبی دزفول؛ قرنها گردش آب و سنگ
آسیابهای تاریخی دزفول حدود ۱۷۰۰ سال قبل یعنی در دورۀ ساسانیان و در واقع همزمان با ساختِ اولیۀ شهر دزفول ساخته شدهاند.پیشینه تاریخی آسیابهای آبی در ارتباط با سازه پل قدیم دزفول بوده که به دوره ساسانیان بر میگردد اما عمده آثار موجود از آسیابها که در سه بخش از رودخانه موجود میباشند به دورههای تاریخی صفویه و قنحوه کنار هم قرارگیری آسیابها به شکلی است که در گذشته حالت سد مانند داشته تا آب را به جای مورد نظر هدایت کنند.اجاریه بر میگردد.
شکل معماری آسیابها برگرفته از سبک معماری بومی شهرستان دزفول بوده و به صورت یک مجموعه به هم پیوسته ساخته شده و به هم مرتبط است.
پایه آسیابها از ملات گچ، خاکستر و آجرها در سه ردیف ساخته شدهاند که تکرار شده و در قسمتهایی از سنگ ساخته میشود. دیوارها نیز از آجر و سنگ قلوه رودخانه و ملات ساروج که نوعی آهکبندی بوده پوشیده شده است.
تعداد این آسیابها بین ۵۰ تا ۶۰ حلقه بوده که برخی از آن زیر پل قدیم ، برخی زیرپل جدید و برخی در محدودۀ «علی کله» شهر دزفول قرار گرفتهاند. هر چند این آسیابها در سه قسمت رودخانه دز قرار گرفتهاند، اما قدمت برخی از آنها به دورههای صفویه و قاجاریه می رسد، دورانی که این آسیابها به اقتصاد شهر دزفول نیز کمک زیادی کرد.
البته به مرور زمان به دلیل طغیان رودخانه و قرار گرفتن در مسیر جاده ساحلی برخی از آنها تخریب شدهاند، به گونهای که امروز فقط حدود ۲۰ حلقه از این آسیابها باقی ماندهاند.
آسیابهای آبی دزفول تیرماه ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، اما اهمیت این سازهها امروزه به حدی است که مطالعاتی ویژه روی این سازهها، مجموعه پلهای باستانی و دیگر سازههای آبی دزفول با هدف ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آغاز شده است.
