راهنمای محلی خوزستان

آشنایی با ساز رباب خوزستانی (ربابه)

رباب خوزستانی، سازی یک سیمه و از نوع زهی آرشه‌ای است که معمولا روی کاسه آن، پوست بره می‌کشند.

همشهری آنلاین – محمد بلبلی: رباب صدایی محزون دارد و تنها به صورت تکنوازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً نوازنده رباب، خود نقش خوانندگی را بر عهده دارد. رباب، که کولی‌های عرب‌زبان خوزستان آن را «ربابه» می‌نامند از خانواده سازهای زهی-آرشه‌ای است.

رباب از جمله سازهای رایج در میان عرب‌های خوزستان است و نوعی از آن‌ که کاسه طنینی فلزی دارد، گلن یا گالن نامیده می‌شود.

گر چه این ساز با رباب بلوچستان هم نام است ولی هیچ شباهتی به آن ندارد.

رباب به جز خوزستان، در اکثر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و شمال آفریقا نیز دیده می‌شود. رباب توسط عرب‌های ایرانی در خوزستان متداول شده‌است.

این ساز در کشورهای دیگری چون مراکش، یوگسلاوی، هندوستان، آمریکا و جنوب، جنوب شرقی و شمال آفریقا نیز با نام‌های دیدگر ساخته و نواخته‌می‌شود.

به طور کلی سازهای زهی یک وتری با کاسه‌های گرد یا چهار گوش از جمله سازهای بدوی مورد استفاده انسان در سراسر جهان هستند و نمی‌توان آنها را متعلق به یک فرهنگ خاص دانست.

در خوزستان دو نوع رباب با کاسه طنینی چوبی و کاسه طنینی فلزی مرسوم است. رباب با کاسه طنینی چوبی، کاسه‌ای چهارگوش دارد که دهانه آن با پوست پوشانده می‌شود. خرک نیز در نقطه معینی روی پوست قرار می‌گیرد. رباب یک وتر مویی(چند رشته از موی دم اسب) دارد و تنها سازی‌ست که وتر آن از مو ساخته می‌شود.

کولی‌های عرب‌زبان خوزستان گاه به جای کاسه چوبی، از گالن یا ظرف‌های مکعب مستطیل فلزی مانند چهار لیتری روغن استفاده می‌کنند. قسمت‌های جانبی گالن را می‌شکافند تا صدای بیشتری توسط ساز تولید شود.

در این نوع رباب، دسته‌ای چوبی از بالا یا میله فلزی را از پایین در گالن یا قوطی فلزی فرو می‌کنند. خرک چوبی نیز در نقطه معینی روی سطح جانبی و بالایی گالن قرار می‌گیرد.

رباب کوک ثابت ندارد و میزان کشش تنها وتر از مو ساخته شده آن ارتباط مستقیمی با وسعت صوتی صدای خواننده دارد. نوازنده با توجه به وسعت صوتی صدای خواننده، میزان کشش تنها وتر ساز را تغییر می‌دهد و آن را با صدای خواننده هماهنگ می‌کند.

رباب تنها ساز زهی بومی است که در خوزستان برای اجرای موسیقی سنتی عربی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تمام فرم‌های‌سازی و آوازی با رباب قابل اجرا هستند و مهم‌ترین ساز در همراهی آواز است

آغاز سال جدید صابئین مندایی - اهواز

پیروان آیین مندایی که پیروان حضرت یحیی(ع) به شمار می‌آیند، امروز یکشنبه ۲۵ تیرماه آغاز سال مندایی را جشن گرفتند؛ این عید در ماه «دولا» که مصادف با اواخر تیر است آغاز می‌شود، بر اساس اعتقاد پیروان آیین مندایی سال نو همزمان با خلقت حضرت آدم(س) است. پیروان آیین مندائی ۲ روز آغازین سال نو خود را «دهوا ربّا» به معنی عید بزرگ می‌نامند. صابئین قبل از عید بزرگ به نظافت خانه‌های خود می‌پردازند و برخی از آن‌ها دو روز قبل از عید مراسم غسل تعمید را در ساحل شرقی کارون انجام می‌دهند و بعد از آن اعتکاف ۳۶ ساعته خود را آغاز می‌کنند.

در كنار رود كارون در استان خوزستان، قومي صنعتگر و هنرمند با نام صابئین مندایی زندگي مي‌كنند كه دين و آيين ، زبان و خط خاصي دارند و همواره توجه دين شناسان ، و زبان شناسان را به خود جلب كرده‌اند .

قرآن شريف ، منداييان را با نام "صابئين"، اهل كتاب دانسته و در آيه‌هاي

۶۲ سوره بقره

۱۷ سوره حج

۶۹ سوره مائده

از ايشان سخن گفته است .

صابئین مندایی قومی یکتاپرست و اهل کتاب هستند که به صورت گمنام در خوزستان زندگی میکنند و غالب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری می باشد در گذشته این قوم توسط یهودیان پس از جنگ و خونریزی زیادی از سمت نواحی اردن رانده شده و در دوره اشکانی به علت آزادی دینی وارد ایران شدند.از آنجا که اغلب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری بوده مناطقی را برای سکونت انتخاب میکردند که دارای رودخانه باشد.خوزستان به دلیل داشتن رودخانه های کارون ،کرخه و دز محل اصلی سکونت این قوم در ایران است.

در واژه محلی به این قوم صبی میگویند.

از نامهای دیگر این قوم صابئه البطایح،مغتسله ، ماندایی و پیروان یوحنایی و یحیوی اشاره کرد.

از آنجا که آداب و رسوم دینی مندایی‌ها با غسل در آب روان پیوند دارد در خوزستان این افراد در نزدیکی رودخانه‌های پرآبی که بیشتر در اهواز، خرمشهر، آبادان، دزفول و شوشتر جاری هست زندگی می‌کردند و هم اکنون نیز در شهر اهواز به فعالیت دینی خود و بیشتر به شغل طلاسازی مشغول هستند.

.صابئين مندايي پيروان حضرت يحيي (ع) از پيامبران بزرگ الهي هستند و عقيده ديني آنها برگرفته از عقيده حضرت آدم (ع) است كه تا آخرين پيامبر آنها حضرت يحيي(ع) ادامه يافته است.

دين صابئين مندايي از قديمي ترين آيين هاي الهي است و اصلي ترين ركن ديني آنها غسل تعميد است. اهواز، سوسنگرد، شوشتر و ماهشهر بيشترين محل سكونت آنها در خوزستان بوده است .

عروسی هزار رنگ بختیاری و قشقایی

بختیاری‌ها و قشقایی ها در ازدواج جوانان این جشن را با مراسم و آیین‌های زیبا و نمایشی برپا می‌دارند تا در این برگزاری در کنار همتباران خود آنچه ماندگار‌تر را در ذهن به صورتی نمایشی ثبت نمایند. ازدواج دارای خصوصیات و آداب و رسومی است که در هر جا و هر قومی ممکن است متفاوت باشد. زن‌ها کل می‌کشند و در صف مرتب می‌ایستند، رنگ‌های تند و زیبا در زیر نور آفتاب می‌درخشند، لباس‌ها بلند و پوشیده و خوش رنگ روستا را فرا می‌گیرند دستمال‌ها در حرکت مواج تکان می‌خورند. مراسم عروسی در قوم بختیاری و قشقایی جایگاه ویژه‌ای دارد.

جشن ازدواج بختیاری یکی از زیباترین و با نشاط‌­ترین عروسی ها در ایران است.

ایران سرزمین اقوام و فرهنگ‌هاست که هرکدام از این اقوام آداب و رسوم خاص خود را در جشن ها و مراسمات دارند.

در ایل بختیاری همواره پیوندهای زناشویی به صورت خویشاوندی برقرار شده و در طی قرن‌ها اجازه وصلت به کسی خارج از ایل داده نمی‌شود.

اسپند دود در بسیاری از فرهنگ ها، آئین معنوی محسوب می شود. مادر داماد برای سلامتی عروس و داماد،اسپند دود آماده کرده است.

یکی از اقوامِ عروس "بندِسوزن" را که یکی از تزئینات رنگی و مهره ای لباس زنانه محسوب می شود را برای عروس تنظیم می کند.

زنان روستا با لباس های سنتی و الوان، دسته جمعی برای شرکت در مراسم عروسی به خانه مادر عروس میروند.

دخترها در حال آراستنِ مِینا و لَچَک (روسری محلی) خودهستند تا برای جشن عروسی آماده شوند.

زنان فامیل دورتا دور عروس حلقه بسته اند و برای او اشعار شادی و مرسوم بختیاری را میخوانند.

رقص های گروهی ایل بختیاری یکی از زیباترین رقص های محلی ایران است. مراسم جشن ازدواج کنارِ خانه پدری عروس و درطبیعت انجام می شود.

پدر عروس به همراه یکی از زنانِ فامیل، عروس را برای رفتن به خانه بخت آماده می کند. آن ها مبلغی از هدایایی را که اقوام به خانواده عروس پیشکش کرده اند را طبق رسم، روی سرِ عروس سنجاق می کنند. این رسم نشانه رزق و روزی برای عروس و داماد است.

روز عروسی برای خانواده عروس بسیار سخت وغم انگیز است.اعضای خانواده از غصه رفتن دختروجای خالی او اشک می ریزند.

طایفه داماد عصر روز عروسی به ­عنوان شادی، جشن و سرور با اسلحه تیراندازی می کنند و عروسِ خود را به خانه داماد می برند.

ماشین عروس به سبک محلی با شیردنگ های رنگارنگ آذین بندی شده است.

عکاس فرزانه چخماق ساز / رضا کامران سامانی

از قشلاق تا کوچ برای ییلاق عشایر لرستان

عشایر لرستان قشلاق خود را در جنوب لرستان و شمال خوزستان میگذرانند و هر ساله با شروع فصل بهار کوچ ییلاقی خود را به سمت شمال لرستان و دامنه رشته کوه گرین آغاز می کنند .

عزیز بابانژاد/تسنیم

غسل تعمید کودکان مندایی در اهواز

مراسم غسل تعمید کودکان و نوزادان تازه متولد شده مندایی، در رودخانه کارون اهواز انجام شد. در آیین مندایی وقتی نوزاد به دنیا می‌آید باید یک غسل تعمید انجام دهد و با توجه به اینکه در ۲۶ تیرماه روز عید خلقت حضرت آدم به همراه ۳۶ ساعت اعتکاف است، نوزادان باید غسل اولیه را انجام داده باشند تا در این اعتکاف شرکت کنند. در آیین مندایی وقتی نوزاد به دنیا می‌آید بعد از گذشت یکماه از تولد باید غسل تعمید داده شود. مهمترین رکن دین مندایی آب است. در کتاب مقدس مندائیان یعنی "گنزا ربّا" بر اهمیت آب به عنوان منشاء حیات بطور ویژه تاکید شده است. دین مندایی یکی از قدیمی‌ترین ادیان یکتاپرست جهان محسوب می‌شود؛ با این وجود در مقایسه با دیگر ادیان، کمتر شناخته شده است. این افراد پیروان حضرت یحیی (ع) هستند که همچنان طبق مراسم خاصی فریضه دینی‌شان را به جا می‌آورند.

امین نظری