راهنمای محلی خوزستان

احیای جشن «دو عیدون» شوشتر

هم‌زمانی ماه رمضان و نوروز در سال ۱۴۰۴، را باید فرصتی برای پیوند معنویت و سنت‌های فرهنگی دانست

شوشتر یکی از شهرهای تاریخی ایران است که قدمت و اهمیت آن در میان شهرهای باستانی کشور از گذشته های دور بود زبانزد بوده است

این شهر که به دارالمؤمنین معروف بوده، از گذشته تاکنون میزبان آئین‌های مذهبی و سنتی بسیاری بوده است.

جشن دو عیدون که اشاره به تقارن عید فطر و عید نوروز دارد از آیین های سنتی و قدیمی شوشتر می باسد که در دوران گذشته اجرا می شد.

در آئین کهن شرکت‌کنندگان با لباس‌های سنتی شوشتری در بخشی از بافت تاریخی شهر و سرای جهانی افضل حاضر و همراه با ساز و آوازهای محلی به شادمانی پرداختند

پخت نشا،فرنی و دیگر خوارکی های سنتی مخصوص که در ایام عید فطر و همچنین نوروز اهالی شوشتر برای پذیرایی به کار می بردند و چاووشی خوانی ،احیای رسم و رسوم قدیم ازدواج در شوشتر که در گذشته رسم بوده در این آئین انجام شد

این آیین به همت گروه فرهنگی و هنری اوسونا ،جمعی از دوستداران میراث فرهنگی و با مشارکت هنرمندان و فعالان فرهنگی اجرا شد.

لازم به ذکر است که پیش از آیین های مانند غم به در پلوپزون و بادباک و بادگیر بازی سنتی نیز در کهن شهر باستانی شوشتر اجرا شده بود

با معرفی آئین‌های رمضان و نوروز، میتواک فرهنگ و سنت‌های بومی را زنده نگه داشت و آن‌ها را به‌عنوان بخشی از میراث ارزشمند ایرانی به آیندگان منتقل کرد و از سوی دیگر نیز گردشگری فرهنگی و اقتصاد جوامع محلی به شدت به برگزاری آیین‌های سنتی مانند نوروز وابسته است. احیای این آیین‌ها می‌تواند به رونق اقتصاد محلی، ایجاد فرصت‌های شغلی و جذب گردشگران بیشتر منجر شود.

عکس:محمد ائمه

آئین سنتی معایده

آیین سنتی معایده (تبریک عید، عید دیدنی)، صبح عید سعید فطر در مناطق مختلف عرب نشین خوزستان برگزار شد.

به گزارش ایرنا آئین سنتی معایده توسط مردم عرب خوزستان پس از اقامه نماز عید سعید فطر در مناطق مختلف این استان از جمله منطقه زویه اهواز برگزار شد.

روز عید و پس از اقامه نماز در مساجد، دید و بازدیدها توسط بزرگان، جوانان، نوجوانان، خردسالان و بزرگان در این مناطق آغاز می‌شود.

این آئین در بین عرب‌های خوزستان و در شهرستان‌های اهواز، سوسنگرد، بستان، هویزه، آبادان، شادگان، خرمشهر، ماهشهر، بندر امام خمینی (ره)، باوی، شوشتر، شوش، امیدیه، هندیجان از قدمت دیرینه برخوردار است و روز عید سعید فطر با این دید وبازدیدها از حال و هوای خاصی برخوردار است.

نکته مهمی که در دید و بازدید عید فطر میان عرب‌های خوزستان بیشتر مشهود است، لزوم آغاز عید دیدنی از خانه بزرگان و سادات است.

این دیدو بازدیدها از یک نفر از بزرگان محله آغاز می‌شود و با ملحق شدن دیگران، جمعیتی در آن محله به راه می‌افتد و یااا… گویان وارد منازل می‌شوند.
در این روز در تمامی منازل باز بوده و پذیرای میهمان هستند و در هیچ منزلی بسته نیست.

میهمانان با گفتن «عیدکم مبارک یا اهل البیت»، «عیدکم مبارک ایامکم سعیده» و «عساکم من عواده» وارد منازل می‌شوند

از سنت‌های دیگری که در روز عید فطر در این مناطق مشهود است، معطر کردن منازل با عود و بخور است

بساط قهوه معروف عربی پایه ثابت این مناسبت‌ها در خوزستان است که در روز عید فطر حال و هوای خاصی دارد

سنت دیگری که در روز عید فطر بین عرب‌های خوزستان مورد توجه است، یاد کردن عزیزان از دست رفته است. آشنایان و فامیل پس از حضور در مزار عزیزان خود به سراغ خانواده متوفی می‌روند و می‌خواهند که خانواده عزادار لباس سیاهشان را در آورد

از سادات و بزرگان درخواست می‌شود که در این آئین حضور یابند. این خواسته نیز به احترام آنانی که آمده‌اند، مورد قبول واقع می‌شود.

جمع‌آوری زکات فطریه نیز از شب عید فطر آغاز می‌شود، و دست به دست از کوچک‌ترین فرد خانواده می‌چرخد تا به دست پدر خانواده برسد؛ پدر خانواده آن را، روز عید به مستحق و نیازمند می‌دهد.

شادمانی روز عید نیز روال خاص خود را دارد؛ حضور در منزل بزرگان به‌صورت «یزله» که همان پایکوبی است، صورت می‌گیرد، محلات با حضور جوانان و انجام این اقدام رنگ و بویی خاص می‌گیرد.
در بیشتر شهرستان‌های خوزستان رسم بر این است که بیش از یک یا دو روز را به دید و بازدید عید اختصاص می‌دهند.

مردم عرب خوزستان ساکن شهر و روستاها در این مدت کدورت‌ها و اختلافات را کنار می‌گذارند؛ بزرگان قوم از این مناسبت نهایت استفاده را کرده و اختلافات دو جانبه را برطرف می‌کنند.

روز عید میان عرب‌های خوزستان از تقدس خاصی برخوردار است؛ در این روز آغوش همه برای یکدیگر باز است و صلح، صفا و دوستی مشخصه اصلی عید فطر میان عرب‌های خوزستان است

معایده» به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی خوزستان، همواره مورد توجه ویژه مردم این خطه بوده و هر سال با برنامه‌ریزی دقیق اجرا می‌شود تا پیوند میان سنت‌های اصیل و انسجام جامعه را زنده نگه دارد.

عکس:سید خلیل موسوی/سید حامد موسوی

بازار اهواز در آستانه نوروز ۱۴۰۴

با نزدیک شدن به نوروز ۱۴۰۴، بازار اهواز حال و هوای خاصی به خود گرفته است. بازار مرکزی شهر که از دیرباز به عنوان قلب تجاری خوزستان شناخته می‌شود، این روزها شاهد ازدحام خریداران و رونق چشمگیر کسب‌وکارهاست. دستفروشان نیز با گستردن بساط خود در پیاده‌روهای اطراف بازار، سهمی قابل توجه در تأمین نیازهای عیدانه مردم دارند. از لباس‌های رنگارنگ و لوازم خانه گرفته تا شیرینی و آجیل، همه چیز برای استقبال از سال نو فراهم است. این رونق اقتصادی نه تنها نشان‌دهنده آمادگی مردم برای جشن نوروز است، بلکه نقش مهم بازارهای محلی در رفع نیازهای جامعه را نیز برجسته می‌کند. اهواز در آستانه نوروز، با شور و نشاطی خاص، خود را برای سالی پرامید و پررونق آماده می‌کند.

سید خلیل موسوی/مهر

جشن گرگیعان در محله عامری اهواز

گرگیعان یا قرقیعان جشنی است که مردم عرب در جنوب کشور در شب پانزدهم ماه رمضان و میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می‌کنند. این آیین سنتی میان عرب‌های خوزستان، هرمزگان، کیش، بوشهر، کویت، عراق، بحرین، امارات و شرق عربستان برگزار می‌شود

.آنچه که بزرگ‌ترهای خوزستانی از این رسم روایت می‌کنند این است که در زمان میلاد امام حسن مجتبی(ع)، کودکان و مردم مدینه برای گرفتن هدیه و مژدگانی به مناسبت تولد اولین نوه پیامبر به سمت خانه ایشان و خانه امام علی(ع) رفته‌اند و کلمه قره العین یعنی نور چشم را تکرار کرده‌اند. گفته می‌شود این شادی مردم مدینه، هر ساله تکرار و به یک آیین بین مردم عرب کشورهای مختلف تبدیل شد.

به‌مرور کلمه قره العین به قرقیعان و در عربی محلی به گرگیعان تبدیل می شود

در تاریخ ادبیات خوزستان در مورد ریشه و معنی کلمه «قرقیعان» دیدگاه‌های متفاوتی بیان شده است. عده‌ای معتقدند این کلمه از «قرع الباب» به معنای «در زدن» گرفته شده و به همین خاطر کودکان در خانه‌ها را برای دریافت شیرینی و عیدی می‌کوبند. دسته‌ای عقیده دارند معنی «قرقیعان یا گرگیعان» از کلمه «قره العین» گرفته شده که به معنای شادی و سرور انسان است، چون مراسم گرگیعان با تولد امام حسن مجتبی (ع) و شادمانی رسول خدا (ص) برای تولد اولین نوه اش مقارن شده است، می‌گویند که مردم برای عرض تبریک به امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، «قره عین! قره عین!»گویان به سوی منزل ایشان می‌رفتند. از این رو این تبریک گفتن، کم کم به صورت سنتی هر ساله در میان مسلمانان رواج یافته است.

امسال هم مثل سال‌های قبل، شاهد بازگشت شور و نشاط این جشن به کوچه‌ها و محله‌های خوزستان هستیم. کودکان با لباس‌های نو و کیسه‌های رنگین، با ذوق و شوق به استقبال این مراسم می‌روند و بزرگسالان نیز با همراهی خود، این سنت دیرینه را زنده نگه می‌دارند.

مراسم آئینی «گرگیعان» در شهریورماه ۱۳۹۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است. این اقدام نه تنها به حفظ و ترویج این سنت ارزشمند کمک کرده، بلکه بر اهمیت فرهنگی و تاریخی آن نیز تأکید می‌کند.

عکس: محمد آهنگر/فارس

دومین جشنواره بادبادک و بادگیر محلی شوشتر

دومین جشنواره‌ی بادبادک و بادگیر شوشتر، در راستای زنده‌سازی (:احیای) بازی‌های بومی شوشتر و ترویج بازی‌‍‌های بدون خشونت برای نسل جوان، ایجاد شور و نشاط در میان خانواده‌ها و پیشواز فصل بهار، آدینه، دهم اسفندماه ۱۴۰۳ خورشیدی، برگزار شد.

این جشنواره با حضور بی‌مانند مردم شوشتر و گردشگران از سراسر کشور در محوطه‌ی بیرونی قلعه سلاسل، همراه با اجرای آواز سنتی و آداب و آیین‌های گذشته در شوشتر برگزار شد.

در این جشنواره پیر و جوان و به‌ویژه کودکان با بابادک دست‌ساز خود در فضای پر از شور و شادی و یه یاد گذشته‌ها به آیین سنتی بادگیربازی پرداختند.

همچنین در کنار جشنواره غرفه‌های فروش و معرفی صنایع دستی شوشتر با باشندگی شماری از هنرمندان صنایع دستی برگزار شد.

در پایان جشنواره از شرکت‌کنندگان که بادگیر آنان از دید اوج در آسمان، زیبایی، تکنیک و اجرای آیین‌های سنتی بادگیر برتر بودند، با پیشکش جایزه سپاسداری شد.

یادآور می‌شود، یکی از بازی‌های بومی شهرستان شوشتر که از دیرباز میان بزرگ و کوچک رواج داشته، بازی «بادگیر» بوده است. بادگیر به‌گونه‌ی دست‌ساز و با وسایل ساده مثل کاغذ سریش و چوب بریه (شاخه‌ی درخت خرما یا نی رودخانه‌ای) ساخته می‌شد.

*استفاده از تصاویر با ذکر منبع مجاز است*

گزارش و عکس:ابوالفضل مهدی پور

سری دوم عکس

عکاس : ریحانه سید عطار