راهنمای محلی خوزستان

تعزیه شوش؛ میراثی معنوی با بیش از یک قرن قدمت

شهر شوش به عنوان کانون عزاداران و عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی، محل برگزاری بزرگترین تعزیه و شبیه خوانی کشور است.

در این آیین واقعه کربلا به صورت تعزیه و شبیه خوانی با حضور هزاران نفر از عزاداران و سوگواران حسینی از نقاط مختلف استان خوزستان و دیگر استان‌های کشور به تصویر کشیده شد

این آیین که از سابقه صد ساله برخوردار است و در میراث ملی کشور نیز ثبت شده در روز عاشورا اجرا می‌شود.

. در این تعزیه، حماسه کربلا و رویارویی امام حسین (ع) و یاران با وفایش با لشکر یزیدیان به صورت میدانی به تصویر کشیده شد و مردم و گردشگران عزادار از سراسر کشور با مشاهده این تعزیه اشک ماتم ریخته و بر سر و سینه خود زدند.

بیان اشعار مختلف در وصف امام حسین (ع) و دلاوری یارانش از جمله ویژگی‌های این تعزیه است.

تعزیه شهرستان شوش دانیال در استان خوزستان یکی از بزرگ‌ترین تعزیه‌های میدانی کشور است که در سال ۱۳۸۷ در صدمین سال برگزاری به عنوان میراث‌فرهنگی معنوی به ثبت‌ ﻣﻠﯽ رسید.

تعزیه‌خوانی در این شهر از سال ۱۲۸۵ آغاز شده است و بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد. هرسال جمعیت زیادی از شهرهای مختلف استان و کشور، در روز عاشورا برای دیدن این تعزیه به شوش می‌آیند تا این شبیه‌خوانی را از نزدیک ببینند.

هرسال با شروع محرم در شهرستان شوش، شور حسینی برپا است و این شهرستان به‌صورت کانونی ثابت برای عزاداران تبدیل می‌شود

عکس:سید حامد موسوی/ایسنا

آیین زفاف القاسم(ع) و سینی گردانی در خرمشهر

در آیینی باشکوه و معنوی، مراسم زفاف حضرت القاسم(ع) در شب هشتم محرم در شهر مقاوم خرمشهر برگزار شد.

این مراسم پرشور، با حضور عزاداران حسینی و با روایتی تأثیرگذار از ایثار و عشق به امامت همراه بود مردم غیور خرمشهر، با اجرای نمایشی نمادین از عروسی القاسم بن الحسن(ع) یاد و نام این شهید جوان کربلا را زنده نگه داشتند و بار دیگر وفاداری خود را به آرمان‌های امام حسین(ع) نشان دادند.

یکی از جلوه‌های عشق و ارادت مردم خوزستان به صاحب این روزها، حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع)، آیینی است که به سینی‌گردانی حضرت قاسم(ع) شهرت دارد. این آیین در نقاط بسیاری از استان خوزستان برگزار می‌شود و به سبب قدمتی که میان مردم بندر ماهشهر دارد، به نام مردم این شهر به ثبت ملی رسیده است. این آیین به شماره ۱۴۴۵ در تاریخ ۱ مهر ۱۳۹۶ در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.

مراسم عروسی قاسم در اکثر شهرهای خوزستان در روز هشتم ماه محرم برگزار می‌شود

. به این مراسم در زبان محلی «عرس القاسم» می‌گویند.

مراسم عروسی حضرت قاسم مردانه و زنانه برگزار می‌شود. مجلس زنانه معمولاً در یکی از خانه‌های محل یا حسینیه اجرا می‌شود؛ به این صورت که یک حجله نصب می‌شود و هنگام اجرای مراسم، بانوان سینی‌های خود را در تاریکی که فقط شمع‌های سینی روشن هستند به دور حجله می‌چرخانند و سایر بانوان با سینه‌زنی آن‌ها را همراهی می‌کنند.

محتویات این سینی‌ها عبارت بود از پارچه سبز که نماد پاکی و قداست است و همچنین لباس رزم اهل بیت(ع) در روز عاشورا که به رشادت یاران امام حسین(ع) اشاره دارد. حنا، نماد زینت و آراستگی برای عروس در زمان قدیم و اشاره به دامادی حضرت قاسم در واقعه عاشورا دارد.

شمع نمادی از روشنایی و پاکی و جاودانگی است و به مظلومیت یاران امام اشاره دارد.

گلاب نیز نماد تازگی و طراوت و نماد باروری و تداوم زندگی است و به ازدواج حضرت قاسم(ع) در واقعه عاشورا اشاره دارد.

برگ‌های گل یاس یا به نام محلی «موم»، نماد راستی، صداقت، عشق، دوستی و معصومیت است که به عشق پاک و معصومیت حضرت قاسم(ع) اشاره دارد.

اسپند(اسفند) نیز برای جلوگیری از چشم زخم در این سینی‌ها گذاشته می‌شود. محتویات دیگر سینی‌ها شامل تنقلاتی همچون کیک و کلوچه، بیسکوییت، شیرینی، میوه و... است که بین کودکان تقسیم می‌کنند.

بعد از تزیئن سینی‎ها، آن‌ها را به ردیف قرار داده و با پارچه سبز روی سینی‌ها را می‌پوشانند.

به رسم دیرینه و هرساله به یاد این جوان شهید دشت کربلا به صورت نمادین مراسم «سینی حضرت قاسم» در شامگاه هشت محرم برگزار می‌شود.

عکس:فرید محمودی/فارس

یوم العباس، میراث عاشورایی مردم خوزستان

یوم العباس"، از قدیمی ترین آیین های بزرگ مردمی عرب خوزستان است.

آیین عزاداری " یوم العباس" همزمان با روز هفتم ماه محرم و طبق سنت دیرینه مردم عرب خوزستان، با مشارکت گسترده عزاداران سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و بیاد حماسه آفرینی علمدار کربلا، قمر بنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در استان برگزار شد.

مردم شهرها و محله‌های مختلف خوزستان از جمله خرمشهر، آبادان، دشت آزادگان، حمیدیه، ملاثانی، شعیبیه، عرب حسن، شوش، کرخه، ماهشهر و محله‌های عین ۲، ملاشیه، آسیه‌آباد، حصیراباد، کوی علوی، لشکرآباد، زرگان و زوریه اهواز هر ساله در سنتی دیرینه در روز هفتم ماه محرم در دسته‌های عزاداری شرکت کرده و به عزاداری می‌پردازند.

همچنین مردم ولایتمدار و محبان اهل بیت (ع) نیز در این روز غذاهای نذری را طبخ و میان فقرا، مستمندان و عزاداران حسینی توزیع می‌کنند.

حضور چشمگیر جوانان و نوجوانان در آیین سوگواری یوم العباس جلوه‌هایی خاص از ابراز ارادت دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ های این منطقه است.

شدت گرمای ۵۰ درجه اهواز نه تنها مانع از حضور مردم در مراسم بزرگداشت سقای دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) نمی‌شود بلکه این مراسم باشکوه یک روز به یادماندنی را برای مردم این دیار رقم می‌زند.

این آیین با قدمت یکی از میراث فرهنگی و آیینی مردم خوزستان است که مردم و مسؤولان باید در حفظ و انتقال آن به نسل های بعد اهتمام بورزند.

عکس:علی معرف /ایرنا

آیین نصب پرچم شب اول محرم در «شوشتر»

شوشتر از شهرهای استان خوزستان می باشد و دارای آیین های مذهبی فراوان است. مراسم آیینی نصب و برافراشتن پرچم عزای امام حسین(ع) که مبنی بر اعلام شروع و اقامه ی عزای سرور سالار شهیدان امام حسین (ع) می باشد و در واقع نوعی پیشواز مراسمات محرم و صفر می باشد که هر ساله در شب اول ماه محرم در شوشتر برگزار می گردد

قدمت مراسم نصب پرچم متبرک به عتبات، به زمانی برمی‌گردد که عزاداری‌ها در دوره رضاشاه ممنوع بود. بهر حال مردم می‌خواستند عزاداری کنند؛ شهر شوشتر هم شهر علما است و مردم انتظار داشتند که عزاداری برگزار شود. مردم در این سال‌ها، پرچمی را شب اول محرم بیرون شهر می‌بردند و آن را بیرون شهر به علامت عزاداری نصب می‌کردند؛ آنجا مراسم عزاداری برپا می‌کردند و بعد از آن پرچم را جمع می‌کردند. کم‌کم این اتفاق رسمی‌تر شد. با شروع مجدد عزاداری، سردر هیئات و تکایا، نصب پرچم انجام می‌شد. ا

نصب بیرق، آیینی سنتی و مذهبی در اول محرم، مبنی بر اعلام عزای سرور سالار شهیدان امام حسین (ع) و در واقع پیشوازی است که هر ساله در شب اول ماه محرم در شوشتر برگزار می شود.
این رسم با این شیوه و نحوه‌ی اجرا با گذشت زمان به فراموشی سپرده شد تا این که در سال ۱۳۸۵ هیات مذهبی طفلان مسلم شوشتر آن را دوباره احیا کرد. این پرچم که به ارتفاع حدود ۳۰ متر است هر ساله در حرمین شریفین متبرک شده و با فرارسیدن ماه محرم به نشانه‌ی آغاز در آیینی بر بلندایی نصب می‌شود.

این مراسم همانگونه که از نام آن مشخص است در شب اول محرم با شور و شوقی حسینی در شهر شوشتر برگزار می شود.
مسیر آغاز این مراسم از مسجد ابریشم کاران آغاز و مردم پرچم متبرک را با سینه زنی تا محل امام زاده عبدالله شوشتر بدرقه می کنند.

برافراشتن پرچم عزای سرور و سالار شهیدان در شب اول محرم در شوشتر قدمتی طولانی دارد اما در طول سالهای گذشته این آیین باشکوه تر از گذشته ادامه یافته است.
شهرستان شوشتر در زمینه آیین ها عزاداری دهه اول محرم سابقه ای دیرینه دارد و آیین های عزاداری در این شهرستان با شور و حال خاصی همراه است.

این آیین مذهبی، با شماره ۱۹۹۵ به ثبت ملی رسیده است

عکس:محمد آهنگر/فارس

میناکاری صبی؛ هنری کهن در اهواز

در بازارهای قدیمی اهواز، هنری جریان دارد که کمتر کسی از راز و ریشه‌اش باخبر است؛ میناکاری صبی، میراثی ۷۰۰ ساله از قوم مندایی، بر صفحه طلا و نقره حک می‌شود؛ نه‌فقط برای زینت، بلکه برای زنده نگه‌داشتن آیینی که نسل‌به‌نسل در حال خاموشی است.

میناکاری صبی با آنچه در شهرهایی مانند اصفهان مرسوم است، تفاوت‌هایی بنیادین دارد.

در این شیوه، هنرمند نه بر ظروف مسی یا سفالی، بلکه مستقیماً بر سطح فلزات گران‌بهایی مانند طلا و نقره نقش می‌زند. تمامی مراحل از طراحی و حکاکی گرفته تا لعاب‌گذاری و پخت، به‌صورت دستی انجام می‌شود.

دمای کوره‌ها نیز پایین‌تر از حالت معمول نگه داشته می‌شود تا به بافت فلز آسیبی وارد نشود. این ویژگی فنی، در کنار ظرافت اجرایی بالا، جلوه‌ای بی‌بدیل به آثار می‌بخشد؛ آثاری که نه‌تنها زیورآلاتی هنرمندانه، بلکه حامل مفاهیم عمیق دینی و فرهنگی هستند.

نقوش به‌کاررفته در این آثار، برگرفته از باورهای آیینی و نمادهای بومی منطقه‌اند. طرح‌هایی چون نخل، قایق، شتر، ستارگان و آب‌های روان، هر یک معنایی ورای ظاهر خود دارند و در آیین صابئین، پیروان حضرت یحیی (ع)، حامل پیام‌های روحانی و معنوی به شمار می‌روند.

تولیدات این هنر شامل دستبند، گردنبند، سینه‌ریز، گوشواره، انگشتر و حمائل (آویزهای مذهبی) است که اغلب به‌صورت سفارشی برای مشتریان در اهواز ساخته می‌شوند و حتی به کشورهای عراق، کویت و استرالیا نیز صادر شده‌اند.

در گذشته میناکاری بر روی احجام نیز صورت می‌گرفته، اما اکنون بیشتر بر روی زیورآلات انجام می‌شود. مینای صبی در سال ۱۳۹۱ با شماره ثبت ۵۱۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در مردادماه ۱۳۹۸ نیز شهر اهواز به عنوان شهر ملی مینای صُبی ثبت گردید.

صابئین» در زبان عبری به معنای غوطه ور در آب و «مندا» در زبان آرامی به معنای دانش، آگاهی و معرفت است.

صابئین مندایی پیروان دین حضرت یحیی (ع) هستند و حدود دو هزار سال پیش از اورشلیم (فلسطین کنونی) وارد خاک ایران و عراق شدند. دین و مذهب صابئین در ایران به رسمیت شناخته شده است و آیین و مراسم آن ها پیوند خاصی با آب دارد و اغلب در کنار رود کارون برگزار می شود.

شغل اصلی صابئین در اهواز، زرگری و میناکاری است و صابئین در زبان محلی خوزستان به صورت «صُبّی» تلفظ می شود. به همین دلیل هنر خاص و منحصربفرد این مردم، به «میناکاری صُبّی» معروف شده است و اهواز را به عنوان شهر ملی مینای صبی می شناسند.

خیابان خسروی و نظری شهر اهواز به دلیل سکونت این هنرمندان، به محله صبی ها معروف شده است

عکس:علی معرف /ایرنا