راهنمای محلی خوزستان

رخواست مرمت «قلعه سلاسل» شوشتر براساس عکس‌های قدیمی

یک دوستدار میراث‌ فرهنگی با اشاره به اینکه تصاویر قدیمی از قلعه سلاسل شوشتر وجود دارد گفت: هدف ما این است که این قلعه را براساس همان عکس‌های قدیمی مرمت و بازسازی کنیم.

ابوالفضل‌ مهدی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره پیگیری‌های مستمر دوستداران میراث‌ فرهنگی برای مرمت و بازسازی بخش‌هایی از این قلعه گفت: اقدامات لازم برای بازسازی، بهسازی و ترمیم بخش‌هایی از این قلعه مستلزم تخصیص اعتبار و مشارکت تمام مسؤولان ذی‌ربط در استان و کشور است.

او با اشاره به اهمیت قلعه تاریخی سلاسل و نیاز توجه به این کهن اثر تاریخی گفت: اگر از سوی مقامات بالاتر به دوستداران میراث ‌فرهنگی برای بازسازی قلعه دستورکاری اعلام شود با هماهنگی می‌توانیم کارهایی را برای قلعه انجام دهیم.

قلعه سلاسل شوشتر دژی است بسیار بزرگ که دارای حیاط‌های مفصل و متعدد و سربازخانه‌ها و طویله‌ها و حمام‌ها و شبستان‌ها و برج‌ها و باغچه‌ها و قورخانه و نقاره‌خانه و حرم‌خانه و آشپزخانه و قاپی‌های متعدد و حوض‌های بزرگ و حصار و خندق بوده ‌است. این قلعه به همراه ۱۵ اثر تاریخی دیگر شوشتر در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (پنجم تیر ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی‌تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.

مهدی‌پور با اشاره به این‌که این قلعه تاریخی همچون گذشته پابرجاست گفت: برای حفظ، حراست و مرمت آثار تاریخی حساسیت‌هایی وجود دارد.که مستلزم تایید کارشناسان داخلی و نیز کارشناسان یونسکو می باشد هر چند که در این چند سال به صورت دوره ای (مانند مرمت بخش هایی از ساختمان های داخلی قلعه سلاسل) این کار صورت گرفته است

این دوستدار میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: با گذشت زمان همه‌ بناهای تاریخی فرسوده می‌شوند. بنابراین به صورت مستمر باید مرمت شوند.

منبع:ایسنای خوزستان

دبیر :شیما عباس زاده

دبیر: جلیل جعفری

خبرنگار: فاطمه فریح‌زاده

قُمِش آقامیر دزفول؛ اثری شگفت انگیز در زیر زمین

قمش (قنات) به معنی کاریز و مجرای آب زیرزمینی است که قدمتی چندهزار ساله در دزفول داشته و در گذشته برای استفاده از آب رودخانه حفاری شده اند. در خوزستان به ویژه در شهر دزفول به دلیل وجود آب‌های سطحی و جاری بودن رودخانه‌ دز، این فناوری بومی‌سازی و آب رودخانه جایگزین آب‌های زیرزمینی شد.

در دزفول مردمانش با حفر تونل‌هایی به نام «قمش» در چند کیلومتر بالاتر از شهر و از کناره رود دز آب را به‌ اندازه معین به سمت شهر هدایت می‌کردند و پس از مصارف شهری این آب مسیر خود را در خارج از شهر برای سیراب کردن زمین‌های کشاورزی ادامه می‌داد. مردم دزفول این راه دسترسی به کانال حفر شده را «سَربِطاق» می‌گفتند.

این قنات ها از منحصر به فردترین شبکه زیر زمینی آب در جهان محسوب شده که بخش عمده ای از آب مورد نیاز بخش کشاورزی، آب آشامیدنی و مصرف روزانه مردم دزفول را تامین کرده و در هشت سال جنگ نیز به عنوان پناهگاه و امدادرسانی به مصدومان مورد استفاده قرار می گرفت.

در واقع قمش در اصطلاح قدیم به تونل های آبرسان زیرزمینی گفته می شد که آب رودخانه دز را به تمام نقاط شهر می رساند و قدمت آنها به زمان عیلامیان باستان می رسد.

«سربطاق» نیز مجرایی به شکل سرداب بود که به‌ صورت مستقیم و با شیب ۴۵ درجه تا محل جریان آب به‌ وسیله پلکانی که گاه دارای ۱۰۰ پله بود پیش می‌رفت. به علت گرمای طاقت‌فرسای تابستان، قمش و سربطاق‌ها نقش بسیار مهمی در ادامه زندگی و حیات شهر دزفول ایفا کرده‌اند.

در گذشته تعداد ۱۴ سَربِطاق‌ در دزفول وجود داشته که به دلیل توسعه شبکه آب‌رسانی شهر از دهه ۴۰ شمسی به بعد کم‌کم کارکرد خود را از دست‌ داده و متروکه و بعضی حتی تبدیل به مسیر فاضلاب شدند.

در خوزستان به ویژه در شهر دزفول به دلیل وجود آب‌های سطحی و جاری بودن رودخانه‌ دز، این فناوری بومی‌سازی و آب رودخانه جایگزین آب‌های زیرزمینی شد. در دزفول مردمانش با حفر تونل‌هایی به نام «قمش» در چند کیلومتر بالاتر از شهر و از کناره رود دز آب را به‌ اندازه معین به سمت شهر هدایت می‌کردند و پس از مصارف شهری این آب مسیر خود را در خارج از شهر برای سیراب کردن زمین‌های کشاورزی ادامه می‌داد.

مردم دزفول این راه دسترسی به کانال حفر شده را «سَربِطاق» می‌گفتند.

این قنات‌ها از منحصر به فردترین شبکه زیر زمینی آب در جهان محسوب شده که بخش عمده‌ای از آب مورد نیاز بخش کشاورزی، آب آشامیدنی و مصرف روزانه مردم دزفول را تامین کرده و در هشت سال جنگ نیز به عنوان پناهگاه و امدادرسانی به مصدومان مورد استفاده قرار می‌گرفت. «سربطاق» نیز مجرایی به شکل سرداب بود که به‌ صورت مستقیم و با شیب ۴۵ درجه تا محل جریان آب به‌ وسیله پلکانی که گاه دارای ۱۰۰ پله بود پیش می‌رفت

به علت گرمای طاقت‌فرسای تابستان، قمش و سربطاق‌ها نقش بسیار مهمی در ادامه زندگی و حیات شهر دزفول ایفا کرده‌اند.

عکس:امین نظری/ایسنا

آیین مقتل خوانی دهه اول محرم در شوشتر

مقتل خوانی از دیرباز از مهم ترین جلوه های بیان مصائب جانسوز واقعه کربلا بوده است. روایت واقعه کربلا با هدف زنده نگاه داشتن اهداف متعالی قیام امام حسین(ع) علیه جور و ستم سالیان متمادی، توسط شیعیان در مناطق گوناگون ایران انجام می شده است.
برای نمونه در مسجد آل طیب شهر شوشتر مقتل خوانی از دیرباز تا کنون پابرجا است. سبک مقتل خوانی خاص شوشتر، احتمالاً اولین بار توسط آیت الله آقا سید محمد مهدی آل طیب رواج یافته و هرساله در دوازده شب اول ماه محرم برگزار می شود. این سبک به مسجد آل طیب اعتبار ویژه ای بخشیده و آن را به گفته اهل فن «پایتخت مقتل خوانی خوزستان و کشور » قرار داده است.

این مراسم از سوی اهالی شوشتر و شهرهای اطراف چندان مورد استقبال قرار می گیرد که مساجد، حسینیه ها، منازل، کوچه ها و خیابان های اطراف مسجد سرشار از جمعیت می شود.

در مراسم مقتل خوانی مسجد آل طیب سنت های خاص عزاداری مردم شوشتر مربوط به چند صد سال پیش نیز اجرا می شود که در هیچ جای دیگری جز این مسجد برگزار نمی شود. از اواخر دوره قاجار تا کنون، تنها در چهار سال، به دلیل ممنوعیت برگزاری مراسمات مذهبی در دوره پهلوی اول این مراسم ممنوع شد.

مقتل [م ت] (ع آ) جای کشتن و زمینی که در آنجا کسی کشته شده باشد (لغت نامه دهخدا، ذیل واژه). اما در اصطلاح مقتل در مورد کتاب هایی به کار می رود که یک حادثه خونین را شرح دهند و منجر به قتل شخصیتی بزرگ شده باشد، کاری که قبلاً به جای مداحی انجام می شد.

پس از واقعه جانگداز عاشورا در سال ۶۱ هجری، اولین گزارش ها را شاهدان عینی واقعه یعنی خانواده امام حسین(ع) به ویژه زینب کبری(ع) و امام سجاد(ع) به تاریخ ارائه کردند. بعدها این گزارش ها مقتل خوانده شد.

ارزش و اعتبار گریه بر امام حسین(ع) از جمله فضیلت های برجسته ای است که ائمه(ع) و عالمان شیعی بر آن تأکید کرده اند، به گونه ای که امام صادق(ع) در این ارتباط می فرماید: «به راستی کسی را که برای حسین(ع) گریه می کند، او می بیند و از روی رحمت و دلسوزی برایش طلب آمرزش می کند
مقاتل بسیاری وجود دارد اما مقتل خوانی مسجد آل طیب شوشتر در هیچ جای ایران با این سبک و سیاق انجام نمی گیرد.

از مراسمات مذهبی شیعیان، ذکر مصائب اهل بیت(ع) خصوصاً واقعه دشت کربلا است که در اصطلاح به آن مقتل خوانی می گویند.

آغاز سال جدید صابئین مندایی - اهواز

پیروان آیین مندایی که پیروان حضرت یحیی(ع) به شمار می‌آیند، امروز یکشنبه ۲۵ تیرماه آغاز سال مندایی را جشن گرفتند؛ این عید در ماه «دولا» که مصادف با اواخر تیر است آغاز می‌شود، بر اساس اعتقاد پیروان آیین مندایی سال نو همزمان با خلقت حضرت آدم(س) است. پیروان آیین مندائی ۲ روز آغازین سال نو خود را «دهوا ربّا» به معنی عید بزرگ می‌نامند. صابئین قبل از عید بزرگ به نظافت خانه‌های خود می‌پردازند و برخی از آن‌ها دو روز قبل از عید مراسم غسل تعمید را در ساحل شرقی کارون انجام می‌دهند و بعد از آن اعتکاف ۳۶ ساعته خود را آغاز می‌کنند.

در كنار رود كارون در استان خوزستان، قومي صنعتگر و هنرمند با نام صابئین مندایی زندگي مي‌كنند كه دين و آيين ، زبان و خط خاصي دارند و همواره توجه دين شناسان ، و زبان شناسان را به خود جلب كرده‌اند .

قرآن شريف ، منداييان را با نام "صابئين"، اهل كتاب دانسته و در آيه‌هاي

۶۲ سوره بقره

۱۷ سوره حج

۶۹ سوره مائده

از ايشان سخن گفته است .

صابئین مندایی قومی یکتاپرست و اهل کتاب هستند که به صورت گمنام در خوزستان زندگی میکنند و غالب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری می باشد در گذشته این قوم توسط یهودیان پس از جنگ و خونریزی زیادی از سمت نواحی اردن رانده شده و در دوره اشکانی به علت آزادی دینی وارد ایران شدند.از آنجا که اغلب مراسم این قوم همراه با تعمید در آب جاری بوده مناطقی را برای سکونت انتخاب میکردند که دارای رودخانه باشد.خوزستان به دلیل داشتن رودخانه های کارون ،کرخه و دز محل اصلی سکونت این قوم در ایران است.

در واژه محلی به این قوم صبی میگویند.

از نامهای دیگر این قوم صابئه البطایح،مغتسله ، ماندایی و پیروان یوحنایی و یحیوی اشاره کرد.

از آنجا که آداب و رسوم دینی مندایی‌ها با غسل در آب روان پیوند دارد در خوزستان این افراد در نزدیکی رودخانه‌های پرآبی که بیشتر در اهواز، خرمشهر، آبادان، دزفول و شوشتر جاری هست زندگی می‌کردند و هم اکنون نیز در شهر اهواز به فعالیت دینی خود و بیشتر به شغل طلاسازی مشغول هستند.

.صابئين مندايي پيروان حضرت يحيي (ع) از پيامبران بزرگ الهي هستند و عقيده ديني آنها برگرفته از عقيده حضرت آدم (ع) است كه تا آخرين پيامبر آنها حضرت يحيي(ع) ادامه يافته است.

دين صابئين مندايي از قديمي ترين آيين هاي الهي است و اصلي ترين ركن ديني آنها غسل تعميد است. اهواز، سوسنگرد، شوشتر و ماهشهر بيشترين محل سكونت آنها در خوزستان بوده است .

بندرماهشَهر شهری است در استان خوزستان کشور ایران در طول جغرافیای ۴۹ درجه و ۱۳ دقیقه و عرض جغرافیای ۳۰ درجه و ۳۳ دقیقه. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۳ متر و از دو بخش ماهشهر قدیم و ناحیهٔ صنعتی تشکیل شده است.
بندر ماهشهر از شمال به اهواز، از غرب به آبادان و خرمشهر، از شرق به هندیجان و بهبهان و از جنوب به خلیج فارس ختم می‌شود.
ین شهر در ۱۸ کیلومتری بندر امام خمینی، ۹۵ کیلومتری آبادان و ۱۱۰ کیلومتری اهواز قرار دارد.
نام کهنی که در متون قدیمی برای این شهر دیده می‌شود ماچول است. این نام بعدها به صورت ماشول و معشور درآمده و سپس با تصویب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۳۴۴ این نام به ماهشهر تغییر پیدا کرد. مردم بومی به آن مه‌شور(یا معشور) می‌گویند.
معشور واژه ی عربی است که از دو بخش “مع” و “شور” تشکیل شده است. معشور اسم مفعول بوده و چون این بندر در گذشته داری تجارت، صادرات و واردات بوده و مالیات گمرکی را همانند بصره ده به یک می پرداخته ، نامش بدین صورت نهاده شده است.
شهرستان بندر ماهشهر یکی از بنادر قدیم کرانه خلیج فارس می باشد. این شهرستان در زمان ساسانیان و در سال ۲۳۱میلادی در زمان اردشیر اول با نام ریواردشیر که بعدها ریشهر نامیده شد بنا گردید.
در سفرنامه‌ها و تواریخ متعددی از ماهشهر با نام‌هایی همچون مه رویان، ماچول و معشور سخن به میان آمده است.
در سفرنامه ناصر خسرو قبادیانی(۳۹۴–۴۸۱قمری) اینگونه گفته شده، ” از آنجا (عبادیان یا آبادان) پس از طی ده فرسنگ به شهر مه رویان( ماهشهر ) رسیدیم. شهری بزرگ است بر لب دریا نهاده بر جانب شرقی و بازاری بزرگ دارد و جامعی نیکو اما آب ایشان از آب باران، چاه و کاریز نبود که آب شیرین دهد. ایشان را حوض‌ها آبگیرها باشد که هرگز تنگی اب نبود و درآنجا سه کاروانسری بزرگ ساخته‌اند هر یک از ان چون حصاری است محکم و عالی، در مسجد ادینه آنجا بر منبر نام یعقوب لیث دیدم نوشته. پرسیدم از یکی که حال چگونه بوده‌ است گفت که یعقوب لیث تا این شهر گرفته بود و لیکن دیگر هیچ امیر خراسان را قوت نبوده‌است. در این تاریخ که من آنجا رسیدم این شهر به دست پسران اباکالنجار بود که ملک پاریس بود. و خواربار یعنی ماکول این شهر از شهرها و ولایت‌ها بردند که آن جا جز ماهی چیزی نباشد و این شهر باجگاهی است و کشتی بندان، چون از آنجا به جانب جنوب بر کنار دریا بروند ناحیت توه و کازرون باشد و من در این شهر مه رویان بماندم به سبب آنکه بگفتند راه‌ها نا ایمن است از آن که پسران اباکالنجار را با هم جنگ و خصومت بود و هر یک سری می‌کشتند و ملک مشوش گشته بود. ”
همانطوری که در متن بالا ذکر شده فاصله عبادیان یا آبادان تا مه رویان ۱۰ فرسنگ بوده، که حدود ۷۰ کیلومتر راه می شود و چون از راه آبی توسط کشتی طی شده، جایی حوالی ماهشهر کنونی می باشد.
تاریخ‌نویسانی همچون حمزه اصفهانی نام پیشین این شهر ریواردشیر (ریشهر) نوشته‌اند. همچنین نوشته‌اند که گروهی از دبیران ساسانی پس از فتح تیسفون به‌دست عرب‌ها، به ریشهر (ماهشهر) پناه بردند.

ماچول منطقه‌ی سرسبز بوده چنانکه ابن بطوطه جهانگرد اندلسی در سفرنامه خود نوشته‌است: « از بندر ماچول تا هندوان در زیر سایه درختان راه می‌رفتیم و در روز روشن از انبوهی درختان کم‌تر نور آفتاب را می‌دیدیم. » هندوان در اینجا نام دیگر هندیجان است.
ابن بطوطه، این بندر را «ماچول» نامیده که به نظر سلطانی بهبهانی، همان معشور است که از عشر (گمرک) گرفته شده‌است. به نوشته ابن بطوطه، ماچول شهر کوچکی بوده با زمینهای شوره زار و بدون درخت و سبزه، و داری یکی از بزرگترین بازارها بوده و از رامز (رامهرمز) به آنجا حبوبات می‌برده‌اند، و از ماچول تا رامز از طریق بیابان سه روز راه بوده‌است.
بندر معشور ( ماهشهر ) در دوره صفویه و بعداز آن اهمیت چندانی نداشته و اسمی از آن در کتب تاریخی و جغرافییی نیامده‌است. کُرزُن که در اواخر دوره قاجاریه به جنوب ایران سفر کرده بود، بندر معشور را بندری حقیر دانسته که نام و نشان سابق خود را از دست داده معرفی می کند.
در اویل قرن چهاردهم شمسی، اواخر قرن نوزدهم میلادی، ماهشهر بندر کوچکی بود که از آنجا کشتیهای محلی کالاهای وارداتی و صادراتی را برای قبایل عرب همسایه حمل می‌کردند. کازرونی فاصله آن را تا دریا یک فرسنگ و نیم می داند.

بندرماهشهر تنها شهرستان ایران است که پنج بندر در خود جای داده است. بندرامام خمینی بزرگترین بندر فله جات کشور، بندر پتروشیمی اولین بندر صادرات محصولات پتروشیمی کشور، بندر صادراتی یا مجیدیه اولین و بزرگترین بندر صادرات و میعانات نفتی کشور، بندر صیادی سمایلی و بندر تجاری در حال ساخت سیف. مجتمع بندری امام خمینی (ره) محل استقرار کشتی‌های تجاری است که می‌توان با مجوز صادرشده از سوی اداره‌کل بنادر و دریانوردی استان خوزستان (بندر امام خمینی ره) از اسکله‌ها و کشتی‌های پهلو گرفته در آن بازدید کرد.