راهنمای محلی خوزستان

تالاب بین‌المللی شادگان

13 بهمن مصادف با 2 فوریه، روز جهانی تالاب ها نام گرفته است. درسال 1349 خورشیدی در چنین روزی در شهر رامسر، معاهده اي جهانی برای حفاظت از تالاب ها به تصویب رسید که به کنوانسیون رامسر مشهور است.

این پیمان تماما با تلاش و پیگیری هاي‌ اسکندر فیروز، ریس وقت سازمان محیط زیست ایران تهیه شد. به او لقب پدر تالاب ها را داده اند چرا که اگر او نبود شاید تمامی تالاب هاي‌ امروز ایران که به سختی نفس می‌کشند، به مرداب تبدیل گشته بودند.

تالاب ها از جمله مولد ترین محیط هاي‌ کره زمین است به صورتی که میتواند زیستگاه تعداد زیادی از پرندگان، جانوران، حیوانات و گیاهان مختلف بسیاری باشد. تالاب ها همچنین نقش بزرگی در اکوسیستم و حیاط بشری را دارا هستن بعنوان مثال برنج یکی از محصولات رایح تالابی، غذای بیش از نیمی از ساکنان زمین را فراهم می آورد.

از کنوانسیون رامسر میتوان بعنوان قدیمی‌ترین معاهده ي بین المللی با تاکید بر حفاظت از محیط زیست در جهان نام برد. طرف هاي‌ معاهده دراین کنوانسیون موظفند که تالاب هاي‌ حائز اهمیت خودرا تعیین و با مدیریت صحیح بکوشند تا تعداد پرندگان آبزی را در تالاب هاي‌ ذکر شده افزایش دهند و منطقه رابه اکوسیستمی مفید و تحت حمایت تبدیل کنند.

این در حالیست که ارزش اکولوژیک تالاب ها برای کشورها ۱۰ برابر جنگل ها و ۲۰۰ برابر زمین هاي‌ زراعی است

شعار امسال کنوانسیون برای روز جهانی تالاب‌ها "حیات مردم و تالاب‌ها در هم آمیخته است" تعیین شده است

تالاب بین‌المللی شادگان یکی از تالاب‌های بزرگ ایران است که در جنوب غربی کشور و در استان خوزستان واقع شده است .آب این تالاب بین‌المللی که از لحاظ رتبه‌های ثبت شده در یونسکو در گذشته در رتبه پنجم جهانی قرار داشت، از رودخانه‌های جراحی و کارون همچنین جزر و مد خلیج فارس تأمین می‌شود که ب‍ه رغ‍م فصلی بودن ب‍خ‍ش آب ش‍ی‍ری‍ن آن، آب ش‍ور ت‍‍الاب ب‍ه دل‍ی‍ل م‍ت‍ص‍ل ب‍ودن به خ‍وره‍‍ا و خ‍ل‍ی‍ج ف‍‍ارس، دائ‍م‍‍ی است.

تالاب شادگان محل مناسبی برای محققان در زمینه پرنده نگری نیز به حساب می‌آید به طوری که گردشگران و علاقمندان به گونه‌های مختلف پرنده برای انجام تحقیقات و عکاسی از این تالاب بازدید می‌کنند.
ماهیگیری در تالاب شادگان نیز از دیگر جاذبه‌های توریستی تالاب محسوب می‌شود. وجود اسکله تفریحی در روستای صراخیه در حاشیه تالاب شادگان باعث شده زیرساختهای گردشگری در اطراف تالاب شادگان توسعه یابند. گردشگران می‌توانند به جزیره کوچکی که داخل تالاب است بروند و از خوراکی‌های تالاب ازجمله انواع ماهی‌ها استفاده کنند.

پ.ن:
تالاب بین‌المللی شادگان با وسعت ۴۵۰ هزار هکتار و اکوسیستمی گسترده در جنوب شهر شادگان واقع شده است و طبق مصوبه کنوانسیونرامسر جزو ۲۴ تالاب بین‌المللی جهان محسوب می‌شود.
مردم روستاهای شادگان معیشت خود را از طریق صیادی و دامداری در کنار این تالاب می‌گذرانند. تالاب شادگان علاوه بر ظرفیت‌های اقتصادی، فرصتی برای گردشگری و علاقه مندان به طبیعت است.

عکس: فرید حمودی/فارس

پرورش گاومیش در «خوزستان»

خوزستان یکی از استان‌های اصلی پرورش دهنده‌ی گاومیش در کشور است که امروزه از فرآورده‌های این دام استفاده‌های فراوانی می‌شود

خوزستان یکی از استان های اصلی پرورش دهنده ی گاومیش است امروزه از فرآورده های گاومیش استفاده های فراوانی می شود که این فراورده ها علاوه بر تامین نیازهای تغذیه ای انسان در سلامت انسان نیز نقش بخصوصی را ایفا می کند.

از جمله فرآورده های گاومیش می توان به شیر ، گوشت، پوست و پنیر موزارلا و ماست و سایر فرآورده های آن اشاره نمود. علاوه بر تمام محسنات ذکر شده از فضولات این دام نیز می توان برای حاصلخیزی زمین های زراعی به ویژه برای پرورش قارچ استفاده کرد

در گردشگري از آنجايي كه سلايق و علايق گردشگران متفاوت است، شيوه‌هاي مختلفي هم براي جذب گردشگر وجود دارد. خوزستان ظرفيت‌هايي دارد كه مي‌شود به عنوان يك مكان رويداد آن را معرفي كرد و برنامه‌هايي در زمينه گردشگري مكان محور در آن اجرا كرد.

در تمام دنيا مكان‌هايي كه اتفاق ويژه‌اي در آنها اتفاق مي‌افتد يا افتاده است، در ايام ويژه‌اي مورد توجه قرار مي‌گيرند و برنامه‌ريزي در اين زمينه موجب رونق گردشگري در اين مكان‌ها مي‌شود.

در خوزستان هم اگر برنامه‌ريزي‌هايي صورت گيرد مي‌توان با فراهم كردن بسترهاي لازم براي جذب گردشگر قدم‌هايي در رونق گردشگري استان برداشت.

يكي از مواردي كه به عنوان يك جاذبه در استان وجود دارد، پرورش و نگهداري گاوميش است. تعداد گاوميش‌هاي ايران، محدود است.

اين تعداد محدود بيشتر در شهرهاي مختلف استان خوزستان از شوش تا آبادان و خرمشهر قرار دارند. براي بسياري از گردشگراني كه زندگي شهري را تجربه مي‌كنند، گاوميش‌ها و شيوه زندگي آنها مي‌تواند به عنوان يك جاذبه گردشگري تلقي شود.

گاوميش‌ها مانند باقي دام‌ها زندگي نمي‌كنند و همين شيوه خاص مي‌تواند براي بسياري از كساني كه به گردشگري در طبيعت علاقه‌مند هستند جذاب باشد. زيست گاوميش‌ها در حاشيه رودهاي خوزستان يكي از زيبايي‌هاي طبيعتي است كه خداوند خلق كرده است.

در محدوده رود كارون و شهرستان كارون؛ «كوت عبدالله» و «شيرن سهر» مي‌توان گله‌هايي با تعداد قابل توجهي از گاوميش‌ها مشاهده كرد كه با هم حركت يا در حاشيه رودخانه شنا مي‌كنند.

همين شنا كردن گاوميش‌ها و حركت گله‌هاي آنها در شهرها براي كساني كه علاقه‌مند به مسائل محيط زيستي و زندگي جانوري هستند، مي‌تواند يكي از دلايل و بهانه‌هاي سفر به خوزستان باشد

علاوه بر شيوه زيست و پرورش، محصولات لبني از جمله بستني گاوميش كه معروف‌ترين آن در شهر ملاثاني تهيه مي‌شود، مي‌تواند تجربه خوبي براي گردشگران باشد. و به طور كلي اين پديده مي‌تواند از ابعاد مختلف تبديل به جاذبه شود.

شناي گاوميش‌ها در رودخانه و لجن‌هاي اطراف (براي خنك شدن) آن در سرچشمه رودخانه شائور در شمال شوش يكي از جذابيت‌هاي طبيعي منطقه است. محلي‌ها معتقدند اگر گاوميش‌ها شناي خوبي داشته باشند و تن‌شان خوب خنك شود، كيفيت شيرشان هم بهتر خواهد بود.

گاوميش در زندگي مردم محلي اين منطقه تاثير بسياري دارد و به نوعي با زندگي مردم در آميخته است و همين امر باعث شده تا اين حيوان از اهميت ويژه‌اي بين مردم محلي برخوردار باشد. چرا كه اين حيوان هم از نظر اقتصادي خانواده‌ها را تامين مي‌كند و هم در فرهنگ و زندگي آنها نقش دارد. نقش گاوميش‌ها در زندگي مردم اين منطقه و همچنين شيوه زندگي گله‌هاي گاوميش در منطقه و شنا كردن آنها در حاشيه رودهاي منطقه، نه به عنوان نقطه هدف گردشگري، بلكه به عنوان تكميل‌كننده برنامه گردشگري در استان مي‌تواند بخشي از زمان گردشگران را به خود اختصاص دهد.

.عکس: فرید محمودی/فارس

برداشت نرگس از مزرعه «دا فاضل»

شهر بهبهان در استان خوزستان، یکی از معروف‌ترین خاستگاه‌های گل نرگس در ایران به شمار می‌رود. فصل برداشت گل نرگس بهبهان از اواسط دی‌ماه آغاز می‌شود که این اثر ملی در فهرست آثار طبیعی استان خوزستان به ثبت رسیده است.

یكی از قدیمی‌ترین نرگس‌زارهای طبیعی ایران و منطقه زاگرس در استان خوزستان و شهرستان بهبهان است كه قدمت آن به قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. انبوه گل نرگس در بهبهان به قدری زیاد بوده که رنگ یکپارچه و طلایی گل نرگس از دور نمایان بوده و بوی عطرآگین آنها به مشام هر رهگذری می رسد

شهر بهبهان در استان خوزستان، یکی از معروف‌ترین خاستگاه‌های گل نرگس در ایران به شمار می‌رود. این گل زیبا دارای ارزش دارویی و صنعتی نیز هست. برداشت این محصول معمولا از اواسط دی‌ماه آغاز و تا اواخر بهمن‌ماه ادامه دارد.

نرگس‌زار بهبهان هم‌اکنون نیز از جمله مناطق مهم و باسابقه رویش و پرورش گل نرگس بوده و از نرگس‌زارهای طبیعی و معروف ایران محسوب می‌شود.بهبهان پر از نرگس‌هایی است که در گرمای ملایم پاییز و زمستان این منطقه آماده برداشت می‌شوند.

در نرگس زارهای بهبهان چهار نوع گل نرگس شناسایی شده که نرگس «شهلا» وسعت بیشتری را در این مناطق به خود اختصاص داده است.

گردشگران تور طبیعت گردی، به هنگام قدم زدن در میان این دشت پُر گل، می‌توانند از عطر خوش گل‌ها سرمست شوند و لحظاتی فراموش‌نشدنی را در کنار همراهان خود به خوشی سپری کنند. جدا از لذت بردن از عطرِخوش گل نرگس بهبهان، می‌توانید به گرفتن عکس‌های زیبا از مناظر این دشت مشغول شوید که به وقت صبح و تابیدن نور آفتاب به نرگس زارها، جلوه خاصی به گل‌ها می‌دهد.

مردم ولایتمدار بهبهان در یک سنت همه ساله گل نرگس از نرگس زار‌های این شهرستان را تقدیم حرم نورانی و مطهر حضرت ثامن الحجج امام رضا (ع) اهدا می‌کنند.
مراسم آئین اهدای هشت هزار گل نرگس بهبهان به حرم امام‌رضا (ع) به‌عنوان یک میراث ناملموس (معنوی) از سوی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به صورت رسمی ثبت‌ملی شده است

در کتاب مطلع‌الشمس آمده است زمانی که امام رضا (ع) به بهبهان وارد شدند مردم از ایشان درخواست دعا نمودند، ایشان فرمودند: پس از من در شهر شما گل می‌روید که سال‌های برای شما باقی خواهد ماند. مردم بهبهان رویش گل نرگس در شهرستان را اثر همان دعا می‌دانند.

«دا فاضل (مادر فاضل)» همانند کشاورزان دیگر به همراه پسر (فاضل) و کارگران خود اقدام به برداشت گل نرگس می‌کند. «دا فاضل» می‌گوید که این نرگس زار مهریه خود از همسر مرحومش بوده که با وجود کسالت همچنان پا به پای دیگران بر سر زمین کار می‌کند.

آیین اهدای هشت‌هزار شاخه گل نرگس بهبهان به حرم مطهر رضوی در سال ۱۳۹۸ به پیشنهاد اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان در گستره‌ استان‌های خوزستان و خراسان رضوی و با شماره ۲۰۱۳ در فهرست آثارملی ناملموس کشور ثبت شده است

سید خلیل موسوی/مهر

تلمبه خانه دارخُوین/ گنجینه نفت جنوب

تلمبه خانه دارخوین ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۰ میلادی مقارن با سال ۱۲۹۸ شمسی به دست شرکت نفت ایران و انگلیس تاسیس گردید و از قدیمی ترین میراث صنعت نفت در خوزستان می باشد. این سایت دارای یک مجموعه مسکونی شامل ۴ "لین" کارگری و یک لین کارمندی یک سینمای زمستانه و تابستانه می باشد. ساختمان های بلند آجری تلمبه خانه به سبک معماری قرن نوزده انگلستان ساخته شده است

براساس برنامه شرکت نفت انگلیس و ایران، نفت خام حاصل از چاه‌های مسجد سلیمان باید درون لوله‌ای هدایت شده و به مقصدی معلوم راهی دریا می‌شد، اما سر راه خود چراغ چند روستای از یاد رفته را نیز روشن کرد. یکی از آن روستاها، دارخوین نام داشت. طی دو سال تجهیزات و دیگ‌های بخار، بویلرها و تلمبه‌های عظیم‌الجثه ساخت منچستر با دوبه‌ها و کشتی‌های رودخانه‌پیما به این ده کوچک ساحلی منتقل شد و سر جای خود قرار گرفت. آنگاه کارگران و معماران هندی و ایرانی گرداگرد دپمپ‌ها و توربین‌های بزرگ بخار با استفاده از آجرهای لندنی چند عمارت بلند، دفاتر و کارگاه‌ها را نیز در آنها مستقر ساختند. دو ردیف پیش گرمکن نفت در مسیر پمپ‌ها قرار دادند تا با سبک‌سازی نفت در سرمای زمستان، بر شتاب سیال بیفزاید. بررسی تاریخ درج شده روی پمپ‌ها و تجهیزات نصب شده در دارخوین نشان می‌دهد که تکمیل تلمبه‌خانه و عملیاتی کردن آن متناسب با افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها به تدریج در محدوده زمانی 1915 تا 1930 انجام شده است؛ یک نقش برجسته سیمانی بر پیشانی یکی از تلمبه‌خانه‌ها سال 1930 را نشان می‌دهد که اگر این عدد تاریخ تکمیل ساختمان تلمبه‌خانه باشد، اجرای طرح‌های توسعه دارخوین همان‌گونه که پیشتر ذکر شد افزون بر 10 سال به طول انجامیده است.

دارخوین در واقع آخرین تلمبه‌خانه سر راه خط لوله نفت آبادان بود. پیش از آن کوت عبدالله قرار داشت و قبل‌تر هم ایستگاه ملاثانی به تقویت فشار نقطه به نقطه نفت سامان می‌داد.

دارخوین از جمله تلمبه‌خانه‌هایی بود که نفت مسجد سلیمان را به پالایشگاه آبادان منتقل می‌ساخت. با افزایش تولید نفت از میدان اهواز در اوایل دهه۱۳۵۰ خورشیدی و کشیدن خط لوله جدید اهواز به آبادان، کل نیاز پالایشگاه به نفت‌خام از طریق این خط لوله تامین شد و از آن پس نفت مسجد سلیمان از طریق یک خط لوله صادراتی به جزیره خارگ انتقال یافت.

دارخوین دارای باشگاه‌های کارمندی و کارگری، یک مدرسه ۶کلاسه به نام بهزاد، یک واحد بهداری و یک پاسگاه انتظامی بود که ساختار منظم شهری آن را شکل می‌داد. خانه‌ها در فاصله ۴۰-۵۰متری رودخانه بنا شده و یک خانه باغ مجلل نیز ساخته شد که به «بنگله» یا باغ رئیس معروف شد که در اوایل دهه۱۳۵۰ محل اقامت و استقرار رجال سیاسی و مقامات ارشد بود. سینمای دارخوین هفته ای دوبار فیلم نمایش می‌داد و مثل سایر سینماهای نفت دارای دو سالن زمستانه و تابستانه بود که پشت به پشت هم قرار داشتند.
قرارداشتن در مسیر اصلی ارتباط شمال به جنوب کشور، وجود چاه‌های متعدد نفت، بقایای نیروگاه اتمی، قدیمی‌ترین تلمبه‌ خانه‌ نفت خاورمیانه، رودخانه کارون، نخلستان‌ها و فاصله ی کمتر از ۲۵ کیلومتری تا مرز ایران و عراق، از جمله ویژگی‌هاي دارخوين است.

تلمبه خانه دارخوین در دوران جنگ به عنوان قرارگاه و پادگان مورد استفاده قرار گرفت و پس از جنگ به عنوان لوکیشن فیلم های مرتبط با دفاع مقدس استفاده شد

عکس: مهدی پدرام خو/تسنیم

منبع: مرکز اسناد و موزه‌های صنعت نفت

**کارگاه آشنایی با خط تجاری و تخصصی سیاق در شوشتر

کارگاه آشنایی با خط تجاری و تخصصی سیاق با حضور جمعی از علاقه مندان در خانه تاریخی مستوفی شوشتر برگزار شد.
در این کارگاه که به همت اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شوشتر ومدیریت خانه مستوفی شوشتر برگزار شد علاقه مندان با خط و تاریخچه و نحوه نگارش خط سیاق آشنا شدند
در ابتدای کارگاه مهندس چهارمحالی پژوهشگر و کارشناس میراث فرهنگی اشاره ای به تاریخ خط سیاق و دوران تاریخی آن پرداختند.
همچنین مهندس نجار آسیابانی رییس اداره میراث فرهنگی گردشگری صنایع دستی شوشترضمن تشکر از حضور علاقه مندان،به احیای آیین و سنت های شوشتر برای آگاهی نسل آینده اشاره کرد

در ادامه با حضور استاد محمدی زاده از آخرین بازماندگان خط سیاق روش های نگارش و حساب آن آموزش داده شد

در این کارگاه به پاس سالها تلاش استاد محمدی زاده در حفظ و آموزش خط سیاق با لوح تقدیر و هدیه تقدیر شد

*پ.ن:سیاق یا سیاقت یا سیاقی نوعی از خط و روش نگارش است که با آن اهل دفتر و دیوان، اعداد، مقادیر و اوزان را می‌نوشتد.*
*حساب سیاق روشی است در حسابداری قدیمی و دانشی است در ثبت و ضبط ارقام و اعداد محاسبات دیوانی و شخصی. تا پایان دورهٔ قاجارکلیهٔ امور محاسبات دولتی و شخصی با اعداد سیاق نوشته می‌شد و مردم عادی به‌ویژه کسبه تا حدود بیست سی سال پیش نیز محاسبات خویش را با اعداد سیاق ثبت می‌کردند*
پ.ن:

جناب استاد حاج محمد رضا محمدی زاده بزازیان از چهره های فرهنگی شهرستان شوشتر و میراث دار هنر و دانش سیاق نویسی و سیاق خوانی می باشد.

خط تاریخی سیاق که امروزه کمتر کسی با آن آشنایی دارد ، خط و شیوه نگارشی است که تجار و بازرگانان در گذشته حساب های خود از راه آن به ثبت می رساندند .
استاد حاج محمد رضا محمدی زاده ، از فرهنگیان و پیشکسوتان فرهنگی در شوشتر هستند که پس از اخذ مدرک دیپلم کامل طبیعی در تاریخ ۱۳ آذر ماه ۱۳۳۷ به استخدام اداره فرهنگ آن زمان در آمد و در سال ۱۳۷۲ به شرف بازنشستگی نائل آمدند.
از آنجائی که پدر ایشان بازاری بودند از کودکی در کنار پدر در بازار مشغول بوده و از همان دوران به دلیل نیازمندی جهت ثبت حسابها به روش سیاق، نزد پدر با این شیوه حساب رسی آشنا گردید.
ایشان در حال حاضر نیز تمامی حساب های دفتری خود را به روش سیاق ثبت می نماید و به مانند بسیاری از پژوهشگران معتقد است که در این شیوه ثبت حساب ها تجاری خطا بسیار کمتر و حتی اصلا وجود ندارد.
استاد محمدی زاده ضمن کهولت سن همواره از علاقه مندان به آشنائی به خط سیاق استقبال نموده و تاکنون کارگاه ها و کلاس های آموزشی زیادی را برای دوستداران به خط سیاق برپا نموده است.