راهنمای محلی خوزستان

موزه شوش در ایام نوروز ۱۴۰۳

موزه شوش در سال ۱۳۴۵، در جوار قلعه و محوطه باستانی شوش گشایش یافت. این موزه یکی از مهم‌ترین موزه‌های اشیای ایران باستان به‌شمار می‌رود و آثار باارزشی را از دوره‌های مختلف تاریخی در خود جای داده است. با قرارگیری بنا در میان باغی بزرگ، مجموعه موزه در ۶ تالار در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد. آثار به‌نمایش درآمده در موزه شوش حاصل حفاری‌های منطقه شوش و چغازنبیل است.

کاوش‌های باستان‌شناسی در دشت خوزستان، خصوصاً شوش علاوه بر دستیابی به بسیاری از ناشناخته‌های بشری، با کشف حجم عظیمی از آثار و اشیاء فرهنگی همراه بود. این امر علاوه بر پیشبرد امور پژوهشی و مطالعاتی، عاملی برای جذب سیاحان داخلی و خارجی به منطقه خوزستان و خصوصاً شهر شوش بوده است. بنابراین موزه شوش در سال ۱۳۴۵ ساخته شد. اشیاء به نمایش درآمده در موزه شوش، اشیاء به‌دست‌آمده از حفاری‌های منطقه بود. به لحاظ سنگینی و حجم بالای مجسمه‌ها، قبل از اجرای سقف موزه، احجام به‌وسیله جراثقال به محله‌ای موردنظر انتقال یافت. در سال ۱۳۵۲ ، طرح گسترش بنا از ضلع شرقی با احداث دو تالار قرینه مشابه آغاز شد. آثار به نمایش گذاشته‌شده در موزه شوش از دوره‌های پیش‌ازتاریخ تا قرن ششم هجری قمری را شامل می‌شود. این آثار عبارت‌اند از :مجسمه‌ها و سرستون‌ها، ته ستون مکشوفه از سر مسجد و بردنشانده مسجدسلیمان و آپادانای شوش، تابلوهای سفالی و سنگی و خمرهای سفالی، مجسمه‌های خدایان، تزیینات دیواری سفالی، چگونگی تدفین در دوره عیلامی همراه با وسایل متعلق به فرد متوفی، پاشنه در، آجر نوشته‌های مکشوفه از شوش و چغازنبیل، کپی سربازان گارد جاویدان و حیوانات خیالی)گریفون یا اسفنکس( به‌صورت آجرهای لعاب‌دار، خط نوشته‌های عیلامی، اکدی، پارسی باستان، آرامی، سریانی و پهلوی میانه، گوی‌های سفالی، گل‌میخ‌های تزئینی سفالی، کاسه‌های مکشوفه از حمیدیه مربوط به صابئین مندایی منقوش به اوراد مقدس، لوازم تزیینی، کپی از صحنه شکارگاه دیوارهای کاخ آپادانا بر روی پارچه نصب‌شده بر دیوار موزه.کاسه‌ها، پیه‌سوزها و تنگ‌های سفالی لعاب‌دار مربوط به قرون ۳ تا ۶ ه.ق مکشوفه از شوش، قمقمه‌ها و پیه‌سوزهای سفالی مکشوفه از شوشتر، صحنه‌های شکار به‌صورت گچ‌بری منسوب به بهرام پنجم بر روی دیوار موزه، چرخه‌ای سنگی ارابه، مفرغ‌های خوزستان شامل ظروف مختلف، سرنیزه، تبر، خنجر، شمشیر، بازوبند، ساق‌بند، قطعه‌های سرنیزه، روبین و ساغرهای تک دکمه‌ای، کاسه، خمره‌های نگهداری آب و ...

در سال 1345 هجری شمسی ساخت موزه شوش جهت نمایش آثار بدست آمده در طول قریب 160 سال کاوشهای باستانشناسی شوش درون باغ با صفایی با زیربنای 550 مترمربع به اتمام رسید و بعدها با اضافه کردن 2 سالن به 4 سالن قبلی به فعالیت خود ادامه داد. در سال 1359 با شروع جنگ تحمیلی موزه تعطیل می شود. در طی این مدت یکبار تعمیر و بطور غیررسمی به فعالیت ادامه داده ولی بعد از مدتی مجدداً تعطیل می گردد. تعمیرات کلی موزه وافزایش متراژ بنا ( اضافه شدن دو سالن جنبی ) از سال 1377 شروع شد و اینک موزه با اشیاء متنوعی از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوران قاجار و آجرنوشته ها در شش سالن آماده نمایش می باشد. باغ موزه شوش نیز با مساحتی معادل 8هزار متر مربع در جوار محوطه تاریخی شوش واقع شده است که پس از افتتاح موزه در خرداد ماه 1383 برای رفاه بیشتر بازدید کنندگان داخلی و خارجی نیاز به احیای کامل داشت . این پروژه با اعتباری معادل یک میلیارد و دویست میلیون ریال آغاز گردید که در سال 86 به طور رسمی افتتاح شد و اکنون به عنوان یکی از مهمترین موزه های روباز کشور منصوب می شود .
موزه شوش یکی از مهمترین موزه های ایران است. این موزه که در میان باغی بزرگ ساخته شده است، دارای شش تالار بزرگ است و آثار به نمایش درآمده در آن حاصل بخشی از حفاریهای منطقه شوش و چغازنبیل می باشد. آثار این موزه به دوره پیش از تمدن عیلام تا دوران پس از اسلام تعلق دارد.

عکس : سید حامد موسوی /ایسنا

دژ محمدعلی‌خان سردشت دزفول

دژ محمد علی خان دزفول قلعه ای طبیعی بوده که در بخش سردشت در شمال شهرستان دزفول واقع شده است. برای رفتن به این محل زیبا در جاده ی سردشت بعد از روستای گوروی (توت علیا) از جاده ی اصلی به سمت چپ در مسیر احمد فداله منحرف شده و بعد از گذشتن از روستای لب سفید و روستای بوالحسن، وسیله ی نقلیه را متوقف نموده و حدود یک و نیم ساعت پیاده روی و کوهپیمایی بایستی نمود. دژ محمد علی خان یکی از محل های مناسب جهت برگزاری گلگشت های پاییز و زمستانه می باشد و تا اوایل بهار نیز می توان به آن سفر نمود. با وجود طبیعت زیبا و چشم نواز منطقه، آبشار دژ به آن منطقه زیبایی دوچندانی داده است.
گروه های کوهنوردی و طبیعت گردی زیادی هر ساله برنامه هایی برای رفتن به این محل برگزار می نمایند و بهتر است برای بازدید از این منطقه با این گروه ها همراه شد. مردم محلی به این دژ، “ممدلی خان” یا علیمردان خان نیز می گویند. در طول مسیر این دژ آبشار زیبایی خودنمایی می کند که از دو قسمت تشکیل شده و اطراف آن را درخت “مورد” پوشانیده است علاوه بر آن پوشش گیاهی منطقه با تغییر فصل ها عوض شده و می توان در هر فصل، حسی متفاوت از سفر به این منطقه تجربه نمود. همچنین در مسیر درختان انجیر ، بُنه و بلوط نیز به چشم می خورد.مناطق طبیعی دزفول در شمال خوزستان ظرفیت مناسبی برای توسعه و رونق صنعت گردشگری استان خوزستان هستند.

آنچه می توان علاوه بر زیبایی منحصر به فرد دژ و مسیر سر سبز کوهستانی و زندگی ساده و بی آلایش عشایر منطقه به آن اشاره کرد، آرامشی است که نشانه ی بکر و دست نخورده بودن این منطقه است و همین موضوع این مکان را تبدیل به محیطی آرام برای دوستداران طبیعت و گردشگران کرده است و می توان با سفر به این منطقه هفته ای شاد و سرشار از انرژی را برای خود و خانواده به ارمغان آورد.

عکس:ایسنا/محمد مهدی املی

زیبایی‌های جاده‌ای خوزستان از اهواز تا دهدز

استان خوزستان را اقلیم چهارفصل می‌دانند. سرزمینی که در هر فصل و زمانی، دارای جذابیت خاصی است. یکی از قشنگی‌های خوزستان که در هر بار مسافرت به این استان شما را شگفت زده خواهد کرد، تصاویر متنوع جاده‌ای است. شکل‌گیری ابرهای در حال حرکت، کوه‌های با پوشش گیاهی متنوع، رود، دشت، باران، بلوط و خورشید با رنگ‌های خاص و .... برای دیدن خوزستان، جاذبه‌های جاده‌ای را جدی‌تر نگاه کنید.

v

گردشگری آبی خرمشهر در ساحل خلیج فارس

در سفر به خوزستان، آب و گردشگری آبی یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشری است. اسکله‌های گردشگری دریایی بندر خرمشهر، از جمله این مراکز پربازدید است. بر اساس آمارهای رسمی از آغاز طرح نوروزی (۲۴ اسفندماه) تاکنون ۱۶هزار و ۳۶۹ نفر از اسکله‌های گردشگری دریایی بندر خرمشهر بازدید کرده‌اند.

مهر گزارش می‌دهد؛

«چغازنبیل» بزرگترین اثر معماری شناخته شده از تمدن ایلام میانه

محوطه میراث جهانی چغازنبیل (شهر اونتاش) شهری آئینی بوده که در حال حاضر بزرگترین اثر معماری شناخته شده از تمدن ایلام میانه است.

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: در فاصله سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ میلادی با توجه به فعالیت‌های گسترده شرکت‌های نفتی خارجی در منطقه و بررسی‌های زمین‌شناسی که توسط کارشناسان این شرکت‌ها صورت می‌گرفته یکی از کارشناسان شرکت نفت در محوطه چغازنبیل، آجرنوشت‌هایی می‌یابد و آن را به هیئت باستان‌شناسی مستقر در شوش به سرپرستی دومکنم تحویل می‌دهد.

خواندن این آجرنوشته امکان شناخت یکی از شهرهای ایلامی به نام دوراونتاش را فراهم می‌کند. پس از دومکنم، گیرشمن باستان‌شناس فرانسوی حفاری‌های چغازنبیل را ادامه می‌دهد. از سال ۱۳۷۸ خورشیدی، کاوش‌ها و مطالعات باستان‌شناسی این محوطه به سرپرستی دکتر بهزاد مفیدی ادامه یافت.

معنای چغازنبیل

محوطه میراث جهانی چغازنبیل (شهر اونتاش) شهری آئینی بوده که در حال حاضر بزرگترین اثر معماری شناخته شده از تمدن ایلام میانه است. این اثر در قرن سیزده قبل از میلاد به دستور پادشاه مقتدر این سلسله، اونتاش نپیریشا ساخته شده و به خدایان بزرگ ایلامی، نپیریشا و اینشوشیناک به صورت وقف اهدا می‌شود.

باستان‌شناسان برای این مجموعه تاریخی، عملکرد دفاعی قائل نشده‌اند. ذیقَورَّت با تشدید بر روی حروف «ق و ر» کلمه‌ای اکدی است. در ایران تلفظ این کلمه از گزارش‌های گیرشمن گرفته شده و عموماً زیگورات نوشته شده و به معنای بلند و برافراشته ساختن است.

واژه چغازنبیل نیز متشکل از دو جز «چغا» به معنای تپه (همچون چغامیش، چغاگاوانه و غیره) و زنبیل به معنای سبد است. گویا قبل از حفاری معبد، ویرانه‌های تپه مانند آن، یک زنبیل واژگون را تداعی می‌کرده است.

زیگورات چغازنبیل در استان خوزستان و در فاصله ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش و ۲۰ کیلومتری هفت‌تپه قرار دارد. معبد ایلامی چغازنبیل بر روی تپه‌ای خاکی و در ساحل رودخانه دز از شعب رود کارون در استان خوزستان واقع شده است.

این معبد توسط اونتاشگال پادشاه ایلامی‌ها در سال ۱۲۵۰ قبل از میلاد ساخته شده و آن را به خدای اینشوشینک اختصاص داده است. بنای معبد چند طبقه و ارتفاع آن حدود ۲۵ متر است. این بنا از خشت خام ساخته شده و روکشی از آجر دارد. در اطراف معبد تعدادی لوح گلی و چندین مجسمه از انسان و حیوان به دست آمده است.

معماری زیگورات چغازنبیل

نیایشگاه زیگورات چغازنبیل در شهر دوراونتاش حدوداً به طول ۱۰۰۰ و عرض ۱۳۰۰ متر از سه حصار تو در تو از جنس خشت تشکیل شد. در میان حصار اول معبد اصلی که زیگورات نامیده می‌شد قرار گرفته است؛ در حصار دوم کاخ‌ها و معابد کوچک و در حصار سوم تصفیه خانه چغازنبیل، کاخ‌ها و آرامگاه‌های زیرزمینی سلطنتی قرار دارند.

مصالح اصلی به کار برده شده در اثر باستانی زیگورات دوراونتاش (چغازنبیل) خشت و گل است. همچنین برای محافظت از فرسایش خشت‌های به‌کار رفته در بنا از پوشش آجری استفاده زیادی شده است.

نمای زیگورات با استفاده از هزاران آجر پخته و کتیبه‌دار تزئین شده است؛ آجرهای لعاب‌دار، ملات قیر، اندودهای گچی، تزئینات شیشه‌ای و گل میخ‌های سفالی از مصالح به کار رفته در این بنا هستند.

دروازه‌های ورودی بنای زیگورات دوراونتاش (چغازنبیل) توسط مجسمه‌هایی به شکل گاوهای نر از جنس سفال لعاب کاری شده محافظت می‌شدند. همچنین در نزدیکی معابد هیشمیتیک و روهوراتیر کوره‌ای وجود دارد که برای پخت سفال‌ها از آن استفاده می‌کردند. مجموعه باستانی زیگورات چغازنبیل در ۵ طبقه ساخته شده بود، اما در حال حاضر تنها دو طبقه از آن باقی مانده است. زیگورات با اضلاع ۱۰۵× ۱۰۵ متر و ارتفاع تقریبی ۵۳ متر از سطح زمین ساخته شده بود.

اما امروزه تنها ۲۵ متر از آن باقی مانده است. ساخت طبقات زیگورات چغازنبیل به نحوی است که ۵ طبقه آن به موازات یکدیگر و از سطح زمین ساخته شده‌اند. داخل همه طبقات زیگورات از خشت پر شده است؛ به جز طبقات اول و پنجم که توخالی و دارای فضایی اتاق مانند هستند. بافت داخلی دیوارها متشکل از خشت و نمای بیرونی آن با آجر احداث شده است.

بعضی از آجرهای استفاده شده در چغازنبیل لعاب‌کاری شده‌اند و بعضی نیز تزئیناتی همانند گل‌میخ دارند که در نوع خود از جمله کهن‌ترین کاشی‌های دنیا محسوب می‌شوند. سرتاسر نمای زیگورات، از آجرهایی به خط میخی ایلامی تزئین شده که نمایانگر نام سازنده بنا و هدف از ساخت آن است.

در سمت شمال غرب و جنوب غرب زیگورات دو سکو به شکل دایره قابل مشاهده است که نظرات گوناگونی در ارتباط با کاربری آن‌ها وجود دارد؛ برخی از باستان‌شناسان بر این باورند که این سکوها در آن دوران محل پیشگویی و ستاره‌شناسی، ساعت خورشیدی و یا قربانگاه بوده است.

تصفیه خانه چغازنبیل

برخورداری از تصفیه خانه یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد بنای تاریخی زیگورات چغازنبیل است. تصفیه خانه چغازنبیل یکی از قدیمی‌ترین تصفیه خانه‌های دنیا بشمار می‌رود که در نوع خود برای آن دوره بی‌نظیر است.

با وجود اینکه رودخانه دز تنها سه کیلومتر از معبد فاصله دارد، منبع اصلی تأمین آب این تصفیه خانه رودخانه کرخه بود که توسط یک کانال ۴۵ کیلومتری به چغازنبیل می‌رسید. علت اصلی تأمین نشدن آب از رودخانه دز فاصله زیاد ارتفاع چغازنبیل از سطح رودخانه دز است.

همچنین از دیدگاه باستان‌شناسان مجموعه چغازنبیل که از سه بنا تشکیل شده، شامل رصدخانه خورشیدی یا تقویم آفتابی برای محاسبه گردش خورشید و سال‌شمار بوده است. همچنین از رصدخانه زیگورات چغازنبیل برای استخراج تقویم و شناسایی روزهای ابتدایی و میانی هر فصل سال یا اعتدالین بهاری و پاییزی و انقلاب‌های تابستانی و زمستانی استفاده می‌کردند.

در معماری باستان طرح خاص این طاق‌نماها (که از چند قوس پشت سر هم که به ترتیب کوچک می‌شوند) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. این طرح خاص در معماری ایران باستان ابتدا برای رصد خورشید ساخته می‌شد اما پس از مدتی در دروازه ورودی بناها به عنوان تزئین مورد استفاده قرار می‌گرفت.

آجرهای سازنده خورشیدسنج‌های چغازنبیل که با طرح خاص به شکل هشت ضلعی هستند مختص رصد خورشید احداث شده‌اند. نوشته‌های روی این آجرها به وضوح نشان‌دهنده این واقعیت هستند که سازه مدور کاربری رصدخانه داشته است.

روی این آجرها نوشته شده است: «من اونتاش گال، پسر هومنانومنا، شاه انزال و شوش، بنای محترمی در اینجا ساختم؛ یک سیان کوک. در سال‌ها و روزهای پرشمار پادشاهی طولانی به دست آوردم. من یک شونشوایرپی برای خدای گال و اینشوشیناک (سیان کوک) بنا نهادم.»

معنی دو کلمه اصلی «سیان کوک» و «شونشووایرپی» تا کنون مشخص نشده اما به گفته باستان شناسان به احتمال زیاد مفهوم رصد گاه و رصد خانه را می‌رساند.

همان‌طور که در طرح خورشیدسنج‌ها دیده می‌شود، تغییرات زاویه مابین کناره‌های خورشیدسنج‌ها با تغییرات زاویه طلوع خورشید در ابتدای هر یک از فصول سال برابر است. طراحی این خورشیدسنج‌ها به صورتی است که زمان طلوع یا غروب خورشید با تماشای سایه‌های ایجاد شده از آن، ابتدا یا وسط هر یک از فصل‌ها را می‌توان تشخیص داد.