ابوالفضل مهدی پور
مناسک خاص عید فطر در خوزستان
آیین سنتی معایده در اهواز
امسال به دلیل فروکش کردن بیماری کرونا، عید فطر مناسک و آئینهای خود را باز مییابد و باید شاهد برگزاری معایده های بزرگ به مناسبت این روز در خوزستان باشیم.
عید فطر از جایگاه بالایی نزد مردم خوزستان به خصوص مردم عرب این استان برخوردار است و مردم در این روز، مراسمهای بسیاری را برای وسعت و عمق بخشیدن به دوستی و مهربانی و انسانی دوستی را انجام میدهند.
عربهای خوزستان دو روز قبل از عید را «امالوسخ» و یک روز مانده به عید را «امالحلس» مینامند. «امالوسخ» به معنای روز چرکین است. در این روز مردم عرب به نظافت خانههای خود میپردازند تا دستاویزی باشد برای خانهتکانی. این مردم با ایمان پس از یک ماه روزهداری در ضیافت الهی که حال معنوی خود را تغییر دادهاند و خانه دل خود را حسابی تکاندهاند اکنون برای ضیافت مهمانانشان در عید فطر خانهها و منازل خود را برای فرارسیدن عید و اکرام مهمان تمیز و آماده میکنند. در واقع این مردم دلها و خانههای خود را غبارروبی میکنند.
روز بعد از «امالوسخ» را «امالحلس» مینامند. «امالحلس» نیز که نامی محلی و قدیمی است به معنای روز نظافت و رسیدگی شخصی است که در آن جوانان به ظاهر خود رسیدگی میکنند. همه مهیای رسیدن عید میشوند و حالا که بوی عیدی به مشام همه رسیده جوان و پیر، مرد و زن و حتی کودکان به نظافت شخصی میپردازند. البته واژه حلس دیگر کمتر به کار برده میشود. عربهای خوزستان برای خرید عید در روزهای پایانی ماه مبارک روانه بازار شده و از کوچک تا بزرگ لباسهای جدید و نو میخرند.
دور ریختن کینهها
ریشسفیدان و بزرگان هر خاندان این عید را بهترین زمان برای دور ریختن کینهها و کدورتها میان دو برادر یا آشنایانی که از یکدیگر کدورتی به دل داشته باشند میدانند و تلاش میکنند با آشتی دادن آنها بذر دوستی و محبت را در دلها بکارند و فضا را برای عید مهیا میکنند.
پدر خانواده شب عید فطر، فطریه را کنار میگذارد تا نوعدوستی را در شب عید هم فراموش نکرده باشد. همه آماده رؤیت هلال ماه شوال میشوند، هلالی که دوری از پلشتیها و زشتیها و نزدیکی و روی آوردن به دوستیها و زیباییها را پس از یک ماه ریاضت و دینداری به ارمغان میآورد.
هلال ماه شوال که رؤیت شد ابتدا اعضای خانواده به یکدیگر تبریک میگویند و بعد از آن پیرمردان، میانسالان و جوانان هر قبیلهای شب عید نزد خانوادههایی میروند که عزیزی را در طول این یک سال از دست دادهاند تا عید را به بازماندگان تبریک بگویند و به آنها دلداری داده باشند.
صبح عید فطر مادر خانواده حلوایی با خرما و نوشیدنی داغ دارچین که جایگزین چای شده و موادش را از شب قبل آماده کرده درست میکند و آن را سر سفره آجیل عید فطر میگذارند تا با آن از مهمان پذیرایی کنند و پدر خانه خود را برای آمدن مهمانها و استقبال از آنها آماده میکند.
پوشیدن لباس سنتی
صبح عید فطر جوانان هر منطقه و قبیلهای با همان لباس عربی دشداشه، چفیه و عگال به تمام همسایگان و آشنایان به صورت دستهجمعی سر میزنند و مهمان سفره رنگینی میشوند که در آن خانهها پهن شده و کام خود را با شیرینی و حلوایی که مادر خانواده صبح روز عید پخته شیرین میکنند. خلاصه در خانهها به روی تمام مهمانان باز است و میآیند و عید را تبریک میگویند
این جوانان سپس بنا به رسم عشایر خوزستان با «هوسه» و پایکوبی کوچههای محلات را طی میکنند و به منزل ریشسفیدان و بزرگان قبایل میروند و در مضیف (مکان پذیرایی) گرد هم میآیند. برخی در این مجلس به شعر سرایی میپردازند و صدای ترنم شعرهای شعبی به گوش میرسد. قهوه هم که پای ثابت تمام مراسمها و جشنها چه در غم و چه در شادی در میان عربها است. قهوه را برای تمام مهمانان آماده و تعارف میکنند و با آجیل کام خود را شیرین میکنند و تلخی قهوه را همان طور که تلخی زندگی را این روزها از یاد بردهاند از بین میبرند. در پایان عید دیدنی از هر خانهای به کودکان آن خانه عیدی میدهند.
در روز عید فطر در خانهها باز است و همسایهها با گفتن «یا الله» و «عیدکم مبارک یا اهل البیت» وارد خانهها شده و با گفتن جملاتی نظیر «عیدکم مبارک» و «ایامکم سعیده» و «الله ایعوده علیکم بخیر و عافیة» که ورد زبان کوچک و بزرگ و زن و مرد است به خانه همسایهها میروند.
معایده یا همان عید دیدنی که مردم به خانههای همدیگر میروند یک سنت قدیمی است که در سالهای اخیر به دلیل شیوع بیماری کرونا و توصیههای بهداشتی مراکز درمانی و همچنین شیوخ و علما برای پرهیز از برگزاری مراسم معایده، کم رنگ شده بود به نظر میرسد امسال با شکوه خاصی در استان برگزار شود و مردم به دلیل فروکش کردن کرونا میتوانند معایده های بزرگی را برگزار کنند
