آشنایی با تنگ کول فرح - خوزستان
تنگ کول فرح در 7 کیلو متری جنوب شرق ایذه در استان خوزستان قرار دارد.
در این منطقه 6 مجموعه نگارکند سنگی و صخرهای شناسایی شده است. کتیبهای به خط عیلامی در دیواره شمالی تنگه، پیکرهای از فرمانروای کول فرح و تعداد دیگری سنگ نگاره که شامل گستردهترین نگار کند صخرهای ایران نیز میشود.
در تصویر سنگی این نیایشگاه بیش از ۴۰۰ نفر در حال نیایش دیده می شوند. در این تصاویر نخستین نگاه بشر به مذهب و آئین شکل گرفته است. حمل خدایان، قربانی کردن و اجرای موسیقی از دیگر صحنههای بکر این سنگ نگارههاست.
کول به معنی دره و فرح به معنی خوشحال است، با وجود اینکه درههای این منطقه عموماً تنگ و خفه هستند، اما این دره روحافزا و دلباز است.
کولفرح در شمال شرق شهرستان ایذه در انتهای دشت ایذه قرار دارد که در سمت راست مدخل دره، در کنار رشته کوهی، دو قطعه سنگ عظیم و نامنظم دیده میشود که بر بدنه آنها، نقوش ظریف و زیبایی از صورت انسان و شمایل جانوران در حالتهای نیایش و احترام دیده میشود.
منطقه باستانی کول فرح یکی از جاذبههای تاریخی گردشگری شهرستان ایذه و استان خوزستان و از نظر باستانشناسی بسیار حایز اهمیت است.
این اثر باستانی به دلیل واقع شدن در یکی از مناطق بسیار خوش آب و هوای استان خوزستان علاوه بر باستانشناسان و محققان تاریخی، سالانه هزاران گردشگر را به سوی خود جذب میکند.
محوطه کول فرح در سال 1378 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 2597 در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسید.
مروری بر نقشبرجسته 6 گانه تنگ کول فرح:
نقش برجسته شماره ۱: نخستین نقش برجسته مراسم قربانی را نشان میدهد و در ارتفاع ۶ متری از دامنه کوه قرار دارد. پهنای صفحه یک متر و هفتاد سانتیمتر دریک متر است.
در آن شاه هانی یکی از حاکمان مستقل آیاپیر که همزمان با شوتروک نهونته دوم پادشاه ایلام در سال ۲۷۰۰ پیش از میلاد بوده در حال قربانی کردن نشان داده شده است.
در این تصاویر شاه کلاه گردی بر سر دارد و دو نفر او را همراهی میکنند که یکی از آنها شوترورو وزیر شاه است. جلوی شاه سه نوازنده با دو ساز چنگ و یک دف در حرکت هستند. در زیر نوازندگان تصویر یک شکارچی و یک بز کوهی وجود دارد. در زیر شکارچی سه کاهن ایستاده اند و دو گاو نر و یک بز کوهی را هدایت میکنند.
پیش از این سه قوچ قربانی شده اند که سر آنها از بدن جدا شده است . سنگ نبشته ۲۴ سطری افراد حاضر را با خط ایلامی نام برده است . قسمتی از آن به این شرح است:
من هانی پسر تاهی هی حاکم آیاپیر هستم. من مجسمه ام را در این جا بر پا داشته ام پس از آنکه رب النوع سراپا مسلح تیروتور خدای منطقه سیل هیته حمایتش را بر من ارزانی کرده بود.
نقشبرجسته شماره 2: بر بدنه سنگی تکافتاده در قسمت جنوبی و در کنار مسیل، نقش برجستهای با موضوع قربانی کردن برای خدایان ایلامی حجاری شده است. در میانه صحنه، شاه عیلامی بزرگتر از دیگران حجاری شده و دستان خود را به حالت احترام و نیایش در جلو صورت خود گرفته است.
در جلو او کاهنان در حال قربانی کردن چندین راس گاو کوهاندار هستند و در پشت سر او تعدادی از صاحبمنصبان ایلامی کوچکتر حجاری شدهاند.
نقشبرجسته شماره 3 : در نزدیکی نقشبرجسته شماره 2 و بر بدنه تخته سنگی بیضیشکل صحنه قربانی برای خدایان ایلامی حجاری شده است.
در این صحنه شخص بزرگتر (احتمالا شاه ایلامی) دستان خود را به حالت احترام بر بالای شکم قرار داده و در جلو روی او تعدادی از خادمان در حال حمل مجسمه خدای ایلامی هستند که همراه با نواختن چنگ و قربانی کردن گاوهای کوهاندار نشان داده شدهاند.
در پشت سر شاه ایلامی، تعداد زیادی صاحبمنصبان ایلامی حجاری شدهاند که در این مراسم شرکت کردهاند.
نقشبرجسته شماره 4 : با گذر از نقشبرجسته شماره 3 و در جنوب آن، نقشبرجستهای پرکار با موضوع اهدای هدایا به شاه یا خدای ایلامی نشسته بر تخت حجاری شده است.
در مرکز توجه این نقشبرجسته، خدا یا شاه ایلامی بر تخت نشسته است و میز مخصوص هدایا نیز در جلو او قرار دارد. تعداد زیادی شرکتکننده که یکی از دستان خود را در جلو دهان قرار دادهاند، به حضور خدا یا شاه ایلامی رسیدهاند تا هدایای خود را تقدیم کنند.
نقشبرجسته شماره 5: در پشت نقشبرجسته شماره 4، نقش برجستهای همانند نقش برجسته شماره 2 با موضوع قربانی برای خدایان ایلامی حجاری شده است.
شخص مرکز توجه، بزرگتر از حد طبیعی حجاری شده، دستان خود را به حالت احترام و نیایش بالا آورده و روبهروی او گاوهای کوهانداری برای خدایان ایلامی قربانی شدهاند.
نقشبرجسته شماره 6: نقش برجسته شماره 6 در بیرون از تنگه بر روی تخته سنگی تکافتاده حجاری شده است. موضوع آن حمل مجسمه خدای ایلامی است.
تعدادی از خادمان، تخت مجسمه خدای ایلامی ایستاده را بر دوش خود حمل میکنند و در پشت سر آنها تعدادی از صاحبمنصبان ایلامی شرکتکننده در مراسم، حجاری شدهاند.
ابوالفضل مهدی پور
